Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

14.3.Xarrod-Domar modeli 
Uzoq  muddatli  iqtisodiy  o’sishni  asoslash  uchun  Keynsning  asosiy 
makroiqtisodiy  modelini  rivojlantirishga  birinchi  urinish  Roy  Xarrod  va  Evsey 
Domarlar tomonidan amalga oshirilgan. Bu modellar o’rtasida unchalik katta farq 
bo’lmaganligi sababli ham Xarrod-Domar modeli deb yuritiladi. 
Modelda  ko’zda  tutilgan  asosiy  faraz  milliy  daromadni  kapital  miqdoriga 
proportsionalligi hisoblanadi: 
Y= ϭK 
Bu erda, Y-milliy daromad, K- milliy daromadni yaratish uchun foydalanilgan 
kapital miqdori, ϭ-kapital qaytimi koeffitsienti.  
Ushbu  formuladan  foydalanib  ϭ-kapital  qaytimi  koeffitsientini  aniqlashimiz 
mumkin: 
ϭ= Y / K 
Kapital  qaytimi  koeffitsienti  yoki  kapitalning  o’rtacha  unumdorligi  birlik 
kapital hisobiga yaratiladigan daromad miqdorini ko’rsatadi. 
Δ Y = ϭ x ΔK 

---

 
145 
 
Daromadning qo’shimcha o’sishi kapital qo’shimcha o’sishiga teng.  
Agar kapital qo’shimcha o’sishini investitsiyalar sifatida qarasak, ya’ni ΔK=I, 
unda ifoda quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: 
ΔY= ϭ x I 
Endi  iqtisodiyotda  jamg’arish  me’yori  (S
y
)  doimiy  miqdor  hisoblanadi, 
jamg’armalar esa investitsiyalarga teng deb faraz qilsak, unda 
S= I= S
y
 xY 
I= ΔY/ ϭ bo’lgani uchun ΔY/ ϭ= S
y
 xY bo’ladi. Endi so’nggi tenglamada ϭ ni 
o’ng  tomonga  o’tkazib,  ikkala  tomonni  Y  ga  bo’lish  orqali  Xarrod-Domar 
modelining yakuniy formulsini olamiz. 
ΔY/Y= ϭ x S
y 
ΔY/Y  nisbat  kapitalning  to’liq  bandligidagi  daromad  qo’shimcha  o’sishini 
o’zida  aks  ettiradi.  Ushbu  formulaga  muvofiq  aniqlanadigan  o’sish  sur’atini 
Xarrod  “kafolatlangan”  deb  atadi,  chunki  u  mavjud  quvvatlarning,  mazkur  holda 
kapitalning to’liq ishlatilishini kafolatlaydi.  
O’sish  sur’atining  “kafolatlangan”  tushunchasi  bilan  bir  qatorda  Xarrod 
“tabiiy” o’sish sur’ati tushunchasini kiritdi. “Tabiiy” o’sish sur’ati deganda Xarrod 
faol  aholining  o’sishi  va  texnika  taraqqiyoti  imkon  beradigan  maksimal  o’sishi 
kapital va milliy daromadning shunday o’sish sur’atini ta’minlaydiki, unda kapitpl 
va  mehnatning  to’la  bandligiga  erishiladi.  Biroq,  ushbu  modelda  texnika 
taraqqiyoti quyidagi nisbatlarni, ya’ni K/Y va ΔK/ ΔY o’zgartirmaydi: