Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

2. AQSH tashqi siyosati. 
1920 – 1930-yillari AQSH ning tashqi siyosatida juda muhim  voqealar unchalik 
ko‗p bo‗lmadi. Ammo inqiroz tashqi siyosatga ham ta‘sir ko‗rsatdi.  1933-yili  Sovet  
Ittifoqi bilan diplomatik munosabatlar o‗rnatildi, shu yillari neytralitet haqida hamda  
urushayotgan davlatlarga qurol etkazib berish va kredit ajratishni taqiqlash to‗g‗risida 
qonunlar qabul qilindi.  
 
Bu  paytda  Ispaniyada  fuqarolar  urushi  keta-  yotgan  edi  va  AQSH 
neytralitetga  qat‘iy  rioya  qildi.  Ikkinchi  jahon  urushi  boshlanguncha 
izolatsionizm  AQSH  hukumatining  ustuvor  siyosati  bo ‗lib  qoldi.  Faqat  1941-
yil  7-dekabr  kuni  Yaponiya  floti  Pyorl-Xarborga  -  AQSH  flotining  Tinch 
okeanidagi  asosiy  bazasiga  hujum  qilgandan  so‗nggina  AQSH  Ikkinchi  jahon 
urushiga qo‗shildi. 
Keyinchalik  Franklin  Ruzvelt  neytralitet  haqidagi  qonun  va  izo latsionizm 
siyosati xato bo‗lganligini tan olgan edi. 
1933  yili  AQSH  hukumati  Lotin  Amerikasi  mamlakatlariga  nisbatan  «yaxshi 
qo‗shnichilik»  siyosatini  e‘lon  qildi.  F.Ruzvelt  Gaitidan  Amerika  qo‗shinlarini 
chaqirib  oldi.  Kuba  bilan  shartnoma  tuzilib,  AQShning  intervensiya  huquqi  bekor 
qilindi.  Lotin  Amerikasi  davlatlari  bilan  ular  uchun  qulay  savdo  bitimlari  tuzildi. 
Siyosatining  yangi  usullari  tufayli  AQSH  Janubiy  Amerikadagi  asosiy  raqiblar  – 
Angliya va Germaniyani tezda qisib qo‗yishga erishdi.  
30-yillar o‗rtalarida AQShdagi hukmron doiralarning diqqat markazini Yevropa 
va  Uzoq  Sharq  siyosati  muammolari  egalladi.  Bu  masalalar  bo‗yicha  o‗tkir  siyosiy 
kurash  avj  oldi.  Izolyatsionistlarning  mavqei  Amerikaning  keng  xalq  doiralarida 
hukmron  bo‗lgan  urushga  qarshi  kayfiyatlar,  shuningdek,  Demokratik  partiyaning 
o‗zida «betaraflik-urushga qarshi vositachi» shiorini ilgari suradigan kuchli senatorlar 
guruhi mavqei tufayli kuchaya bordi. Bu senatorlar guruhi ko‗pgina holatlarda tashqi 
siyosat  masalalari  bo‗yicha  muhim  qarorlar  qabul  qilinishiga  faol  ta‘sir  ko‗rsatishga 
muvaffaq  bo‗ldi.  1935  yil  avgustida  ularning  tazyiqi  bilan  betaraflik  haqidagi  qonun 
qabul qilindi. Bu qonun Yevropa qit‘asidagi urushayotgan mamlakatlarga qurol-aslaha 
va  harbiy  materiallar  yetkazilishini  taqiqlardi.  O‗sha  yillarda  Xitoy  va  Uzoq  Sharq 
rayonlarida  AQSH  bilan  Yaponiya,  Yevropa  va  Lotin  Amerikasida  AQSH  bilan 
Angliya,  AQSH  bilan  Germaniya  o‗rtasidagi  ziddiyatlar  kuchayib  bormoqda  edi. 
Tashqi  savdo,  kapital  chiqarish  va  neft  mahsuloti  ishlab  chiqarish  sohasida  AQSH 
Angliyadan o‗zib ketdi, lekin jahon neft boyligining 75%i Angliya nazoratida edi.  
Ruzvelt 1937 yil 5 oktabr kuni Chikagoda so‗zlagan nutqida agressorlar atrofida 
«karantin»  o‗rnatishga  chaqirdi.  U  fashistik  davlatlarning  bosqinchilik  harakatlarini 
ham  keskin  qoraladi.  Shunday  bo‗lsada,  AQSH  davlat  departamenti  rahbarlari 
Myunxen bitimidan mamnun bo‗lib, u «yangi xalqaro tartib» o‗rnatadi, dedilar. Yirik 
monopolist  Nudsen  Gitlerni  tabriklab  telegramma  yubordi.  Reaksion  diplomat  Bullit 
o‗zining bir maktubida Sharqda Germaniya bilan Rossiya tezroq harbiy to‗qnashuvini 

---

421 
 
istayotganligini  bildirdi.  Myunxen  bitimidan  keyin  Germaniya  agressiyasining 
kengayishi  va  Yaponiya  agressiyasini  Xitoyning  janubiy  tomonlariga  qaratilishi 
AQSH hukmron doiralarini ancha tashvishga solib qo‗ydi.  
1936  yil  26  iyul  kuni  AQSH  Yaponiya  bilan  savdo  shartnomasini  bekor  qildi. 
1939  yil  4  noyabrda  Ikkinchi  jahon  urushi  boshlangandan  so‗ng  betaraflik  haqidagi 
qonun qayta ko‗rib chiqildi va bu Angliya hamda Fransiyaga AQShdan qurol-yarog‗ 
sotib olish imkonini berdi. AQSH demokratik davlatlar tomonidagi o‗z holatini qat‘iy 
belgiladi.