“Mutaxassislik fanlarini o‘qitish va ishlab chiqarish ta’limi metodikasi” fanidan

Kuchsiz kislota 

Suvda kam 

eriydilar 

Dissotsilanish 

konstantasi

 

   C

d

-2 

K= -------- 

    1-d

 

Analitik reaksiyaga 

shart-sharoitlar

 

Muhit 

 

Xarorat 

 

Konsentratsiya 

 

Cho`kma cho`kishiga 

omillar

 

Ionlar 

konsentratsiyasi 

 

Xarorat 

 

Bir ismli ionlar 

borligi 

 

Suvda yaxshi eruvchan organik 

erituvchilar 

 

Spirt 

 

Aseton 

 

---

 

 

 

2-topshiriq: “Elektrolitik dissotsilanish” mavzusiga “Sinkveyn” usulini qo`llash. 

“Elektrolitik 

dissotsilanish”

1.Elektrolit.

2.Kuchli, kuchsiz.

3.Eritmalarda ionlarga 

ajraladi.

4.Dissotsiyalanish 

darajasi orqali 

aniqlanadi.

5. Moddalar.

1.Elektrolit.

2.Yomon eriydigan.

3.Turli guruhlarga 

bo`linadi.

4.Kuchsiz kislota, asoslar 

kiradi.

5.Suyuqlik

1.Elektrolit.

2.Yaxshi eriydigan.

3.Dissotsiyalanish 

darajasiga boq`liq.

4.Kuchli kislota, 

ishqorlar kiradi.

5.Mahsulot.

---

 

 

Analitik reaksiyalarni olib boorish shart-sharoitlari 

Muhit 

Xarorat 

Konsentrasiya 

1. Agar  cho’kma  kislotalarda  erisa,  binobarin, 

reaktsiyani  kislotali  muhitda  olib  borib 

bo’lmaydi: 

CaCl

2

 + (NH

4

)

2

CO

3

 = CaCO

3

↓ + 2 NH

4

Cl 

CaCO

3

 + 2CH

3

COOH = Ca(CH

3

COO)

2

 + 

CO

2

↑ + H

2

O.   

1.Agar harorat oshishi bilan 

cho’kmalarning eruvchanligi oshsa, 

reaktsiyani sovuq haroratda olib 

borish kerak. Bunga misol, yuqorida 

ko’rsatilgan kaliyni natriy gidrotartrat 

tuzi bilan cho’ktirish reaktsiyasi 

1.Analitik reaktsiyalarni olib borishda 

kontsentratsiya  etarli darajada yuqori bo’lishi 

kerak. har qanday modda cho’kma hosil qilish 

qobiliyatiga ega, agar uning kontsentratsiyasi 

eruvchanligidan yuqori bo’lsa.  

2.Agar moddaning eruvchanligi juda kichik 

bo’lsa, cho’kma tushishi uchun ionlarning kichik 

kontsentratsiyasi ham etarli bo’ladi. Bunday 

reaktsiyalar sezgir deyiladi.  

3.Miqdoriy jihatdan sezgirlik ochilish 

minimumi va suyultirish chegarasi orqali 

ifodalanadi. 

 

2. Agar  cho’kma ishqorlarda erisa, binobarin 

reaktsiyani ishqoriy muhitda olib borib 

bo’lmaydi: 

NaCl + KH

2

SbO

4 

→ NaH

2

SbO

4

↓ + KCl 

   NaH

2

SbO

4

 

+2NaOH → Na

3

SbO

4

 + 2H

2

O 

cho’kma eriydi. 

2.Ba'zi bir reaktsiyalar faqat qizdirish 

bilan olib boriladi. 

                            +t, 

0

C 

NH

4

Cl + NaOH     →  NaCl + H

2

O + 

NH

3

↑ 

                                                   + t, 

0

C 

 Mn(NO

3

)

2

 + 5PbO

2

 + 4HNO

3

        

→  

NMnO

4

 + 5Pb(NO

3

)

2

 +2H

2

O 

3.  Agar cho’kma ham kislota ham ishqorlarda 

erisa,  cho’ktirishni neytral muhitda olib borish 

kerak: 

K

2

SO

4

  + 2NaHC

4

H

4

O

6

  = 2KHC

4

H

4

O

6

↓  + 

Na

2

SO

4

. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Analitik reaktsiyalarni olib borishda shart-sharoitlar (muhit, harorat va kontsentratsiya) muhim ahamiyatga ega.  

3-topshiriq: “Elektrolitik dissotsilanish” mavzusiga “Venn diagrammasi” metodini qo`llash. 

---

 

 

7.2. “Sifat analizi”  mavzusi bo‘yicha dars o‘tish metodikasi va yaratilgan 

ishlanmani bayoni 

1.Mashg‘ulotning mavzusi va rejasi izoxlanadi. 

2.Tayanch ibora va tushunchalarini, mashg‘ulotlardan kutiladigan natijalarni 

tushuntiriladi. 

3.Mashg‘ulotning maqsadlari va mustaqil urganish natijalarini aytiladi. 

4.Ta’lim oluvchilarini aqliy xujumga tortish uchun faollashtiruvchi savollar beriladi. 

5.Mavzuning asosiy va moxiyati tushuntiriladi. 

6. «Sifat analizi» tushunchasini kengrok eritish, axborotini kengaytirish va 

chuqurlashtirish maqsadida «sinkveyn» metodidan foydalanish uchun vazifalar beriladi. 

7. “Kimyoviy analiz usullari, Fizikaviy analiz usullari” tushunchalarini alohida umumiy 

hususiyatlarini solishtirish maqsadida “Venn diagrammasi” tuzish bo‘yicha vazifalar 

beriladi. 

8.  “Fizik-kimyoviy analiz usullari,  Radiometrik, termometriya analiz usullari” 

tushunchalarini alohida umumiy hususiyatlarini  solishtirish maqsadida “Venn 

diagrammasi” tuzish bo‘yicha vazifalar beriladi 

9.Topshiriqlarini kichik guruxlarda bajarilgandan so‘ng, xar bir guruxdan sardorlar 

taqdimot qiladilar xamda, javoblar muxokama qilinib baxolanadi. 

10.Mustaqil  ravishda  ishlashlari  uchun  talabalarga  «  Sifat analizi  »  mavzusi  buyicha 

«Rezyume» jadvalini to‘ldirib kelish uyga vazifa qilib beriladi.