Mutaxassislik fanlarini o'qitish metodikasi

Manbalar 
bilan 
ishlash 
metodi
. 
Ma’lumki, 
nazariy 
mashg‘ulotlar jarayonida, barcha axborotlar, ma’lumotlarni talaba 
xotirasida saqlab qolmaydi va esda saqlashi ham qiyin. Shuning uchun 
talabaga nazariy bilimlar bo‘yicha asosiy va qo‘shimcha adabiyotlar 
tavsiya etiladi. Mazkur tavsiya bo‘yicha talabalar nazariy mavzuda 
ko‘zda tutilgan masalalarni mustaqil o‘rganadilar. Buning uchun 
talaba mavzu bo‘yicha fundamental hodisalarni saqlab qolgan 
bo‘lmasalar va mustaqil ish jarayonida bu xolatlarni yangi 
ma’lumotlar bilan to‘ldirishlari lozim. Asosiy adabiyotlar va 
qo‘shimcha adabiyotlardan turlangan axborotlarni quyidagicha 
guruhlash mumkin; mustaqil egallangan yangi bilimlar, bilimlarni 
mustahkamlash va to‘ldirishbilimlarni amalda qo‘llashga tayyorlanish. 
Talabalar topshirilgan vazifaga qarab, manbalar bilan 
ishlashda quyidagicha yo‘l tutishi mumkin; a) manbalardan eng 
muhim va kerakli ma’lumotlarni yozib olish; b) tuzilgan reja bo‘yicha 
konspekt tuzish; v) kerak bo‘lgan qo‘llash uchun muhim belgilar 
shaklida bir yoki bir necha manbalar bo‘yicha o‘z fikr mulohazalarini 
bayon etish; g) ananaviy (mavzuning qisqa mazmuni) yozish, yangi 
mavzuning mazmuniga qisqa ta’rif berish vaho kazo. Bu ishlarni 
bajarish uchun pedagog talabaga ko‘rsatma berishi va mavzu rejasini 
tavsiya qilishi mumkin. 

---

78 
Talaba o‘qishi va kelgusida yaxshi mutaxasis bolishni istasa, 
albatta manbalar bilan ishlash malakasiga ega bo‘lish lozim. Chunki, 
bu uning butun hayoti va faoliyatida asqotadi. 
7.5. Mutaxassislik fanlarni o‘qitish vositalari va ularning tasnifi 
Ta’lim va tarbiya jarayonida qo‘llaniladigan sinf taxtasi va 
bo‘rdan tortib, elektron hisoblash mashinalarigacha bo‘lgan, o‘quvchi-
talabalarga ma’lumotlarni chuqur anglashga yordam berishga 
yo‘naltirilgan 
materiallar 
o‘qitish 
vositalarini 
anglatadi. 
B.Q.Xo‘jayev
1
ularni quyidagicha tasniflangan: 
 
Ko‘rib turganimizdek bu materiallar turlicha bo‘lib, avvalo, 
ularning o‘ziga xos xususiyati, ta’lim-tarbiya jarayonidagi o‘rni 
bo‘yicha farqlash lozim. O‘qitishning didaktik vositalari yangi 
ma’lumotlarni o‘qituvchi tomonidan bayon qilish, o‘quvchilar 
tomonidan esa o‘zlashtirishning eng qulay manbai hisoblanadi. 
1
Xo`jayev B.Q. Didaktik vositalar majmui. –Buxoro. 2017. 
Videofilmlar
Tiniq rangli bo`lmagan 
Yarim tiniqlikda 
bo`lgan 
Yassim 
turg`un 
bo`lgan 
Keng hajmli 
harakat 
Turg`unlikd
a bo`lgan
Serharakatli
Darsliklar, 
albomlar, foto 
rasmlar 
Eksprimental 
namoyishi 
Tayor
Chizma 
rasmlar 
Kinodan 
lavhalar
Diafilmlar 
Kod asboblari
Diopozitivlar
Epiproyektorlar
va
O‘TV
O‘TV va 
video 
Diaproyektorlar 
Grafproyektorlar 
Kinoproyektorlar
Didaktik materiallar 

---

79 
Didaktika fanida o‘qitish metodlari va o‘qitish vositalarining 
o‘zaro bog‘ligi, biri birisiz mavjud bo‘lolmasligi va ko‘zlangan 
maqsadga erishishning qiyin bo‘lishi qayd etib o‘tiladi. Chunki, 
o‘qitish metodlari, o‘quvchi-talaba erishmoqchi bo‘lgan fan 
cho‘qqisiga ko‘tarilishining yo‘li bo‘lsa, o‘qitish vositalari mana shu 
yo‘lda o‘quvchi va o‘qituvchiga suyanchiq bo‘ladigan, yo‘lni 
shamchiroq singari yoritadigan «kompas», «xarita» sifatida ishtirok 
etadigan qurol hisoblanadi. Mabodo shu qurol bo‘lmasa, yoki o‘tmas, 
ishga yaroqsiz bo‘lib qolgan bo‘lsa unda muddaoga erishish qiyin 
kechadi. Shuning uchun ta’lim-tarbiyada o‘qitish vositalari aniq 
maqsadga yo‘naltirilgan hodisadir. Ma’lumki, tabiat hodisalari, 
jamiyatda ro‘y beradigan voqealar inson ongi orqali o‘zlashtirilganda 
odam va tabiat, jamiyat o‘rtasida qandaydir aloqa o‘rnatiladi. Mana 
shu aloqa rolini ta’limda o‘qitishning didaktik vositalari bajaradi. 
Shunga asosan o‘qish, o‘qitish jarayonini «inson–o‘qitish vositalari –
muhit (ob’yekt)» kontekstida izohlash pedagogikada qabul qilingan. 
O‘quv-tarbiya jarayonida bu vositalardan keng foydalanish 
o‘qitishning 
mukammalligini, 
ishonchliligini 
kuchaytirib, 
o‘rganuvchilarning ob’yekt voqealarini tushunib etishini oshiradi va 
bilim sifatini yaxshilaydi.