Mutaxassislarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti pedagogika va psixologiyasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

45 
4-BOB. BOLALAR VA O’SMIRLARDAGI SUITSIDAL XULQ-
ATVORINI PROFILAKTIKA QILISH ISHLARI 
 
4.1.Profilaktika ishlarining asosiy tamoyillari 
Mikroijtimoiy (ijtimoiy-psixologik) sabablar birikuvi va o’smirning shaxsiy 
individual-psixologik xususiyatlari qiyin sharoitlarda yuzaga kelgan suitsidal 
usullarning amalga oshishi, ayniqsa, xavfli guruhdagi bolalar bilan individual 
ishlarida taxmin qilinadi. O’smirda takroran suitsidal urinish va o’z joniga qasd qilish 
istagidan ogohlantirish – bu xavfli guruhdagi bolalar bilan psixologik-pedagogik 
jihatdan yaxshilash ishlarini amalga oshirish mutaxassislarning vazifasi hisoblanadi. 
Profilaktika ishlarini yuqori darajada samaradorligini oshirish uchun bir qator 
tamoyillarni hisobga olish tavsiya etiladi: 
– psixologik-pedagogik axloq qoidalariga qat’iy rioya qilish, ijtimoiy-
psixologik-pedagogik madaniyat har bir tarbiyachi, o’qituvchi, psixolog, ijtimoiy 
pedagog va boshqalarning kundalik ishiga qo’yiladigan talablar; 
– o’smir suitsidi doirasida yoshga oid psixologiyadan kam bilimga ega bo’lish, 
shuningdek, individual psixokorrektsion ishlarda davolovchi pedagogika va 
psixoterapiyaga muvofiq usul; 
–xavf guruhidagi bolalar miqdorining ijtimoiy-psixodiagnostik muolajalar va 
tadqiqotlar asosida dastlab namoyon bo’lishi, shuningdek, uning tavsifnomasini 
bilish, o’z vaqtida psixologik-pedagogik yaxshilash ishlarini nazorat qilish; 
– oilaviy faol patronaj – bunda xavf guruhidagi bolalar yashayotgan oilalarga 
oilaviy psixoterapiya qabul qilishi, ota-onalarga maslahat va bolalarga psixologik-
pedagogik yordamlar ko’rsatish; 
– bolalar jamoasida suitsidal voqealar omillarini oshkor qilmaslik; 
–o’z joniga qasd qilish xavfini yuqori darajadagi suitsidal xavf sifatida ko’rib 
chiqish; 
– ota-onalar va tartibni saqlash muassasalari xodimlarining dori vositalarini 
saqlash, shuningdek, suitsidogen psixologik omillarga diqqatini kuchaytirish; 

---

46 
– zarur bo’lganda o’smir psixolog, psixoterapevt, psixiatrdan kerakli 
maslahatlarni olishi; 
– o’smirda “inson hayoti qadri”, “yashashdan maqsad”, shuningdek, hayotiy 
qiyin vaziyatlarda individual psixologik himoyani qabul qilishni shakllantirish; 
– o’smirning psixik zarbalarga chidamliligini oshirish, qiyin vaziyatlar va 
hozirgi zamon voqeliklariga psixologik jihatdan tayyorlash, hayotiy qiyinchiliklarni 
barataraf etishni shakllantirish;
–oilaga va o’smirga ogohlantirish yoki harakat omillarini susaytirish maqsadida 
psixologik yordam berish; 
Yuqorida ta’kidlab o’tilgan jihatlarni amalga oshirish uchun: 
–o’qituvchilar, tarbiyachilar, ijtimoiy pedagoglar, psixologlar va ota-onalarning 
psixologik tayyorgarlik darajasini oshirish; 
– muassasalarda yoshga oid psixologiya, inqiroz psixologiyasi va psixoterapiya 
bilimlariga ega psixologlar sonini ko’paytirish; 
–maktabdan tashqari psixologik yordamning turli shakllarini tashkil qilish, o’z 
tizimiga psixiatr, psixoterapevt, yurist va boshqa mutaxassislar, inqiroz holatida 
anonim psixologik yordam uchun “ishonch telefoni” va boshqalarni o’z ichiga olgan 
hududiy psixologik maslahatlar. 
O’smirlar va bolalarda suitsid profilaktikasi tizimini tashkil qilish uchun asosiy 
tamoyillarga rioya qilish zarur –