Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

partiya tovarlariga buyurtma berish imkoniyati orqali transport xarajatlarini 
iqtisod qilish va soni bo‘yicha chegirma olish, tashkil etishning yuqori 
darajasi, sotishni rag‘batlantirish va bashorat qilish imkoniyati, tovar 
zaxiralari va narxlarni boshqarishdan iborat. 
2.
Xizmat ko‘rsatish darajasi bo‘yicha: 
a)
Xizmat ko‘rsatish cheklangan do‘konlar-avvaldan tanlangan tovarlar 
bilan savdo qiladi; 
b)
to‘liq xizmat ko‘rsatish yuqori do‘konlar — obro‘li do‘konlarga 
nufuzli tovarlarni sotish uchun taklif qilinadi va xaridorga qidirish, 
taqqoslash, har qanday masalada yordam, tanlashda maslahatlar beradi. 
3.
Savdo xizmati ko‘rsatish xarakteriga ko‘ra: 
a)
do‘konda sotish; 
b)
tovarni pochta yoki telefon orqali buyurtma bilan sotish; 
c)
elektron savdo; 
d)
tarqatib sotish; 
e)
savdo avtomatlari orqali 
savdo.4.Tovar assortimenti 
bo‘yicha: 
a)
ixtisoslashgan do‘konlar; 
b)
universal do‘konlar; 
c)
kundalik ehtiyoj mollari do‘konlari; 
d)
keng tarmoqli universal do‘konlar. 

---

266 
5.
Iste’mol koorperativlari – bu chakana savdo qiluvchi do‘konlar 
bo‘lib, ularni iste’molchilarning o‘zlari boshqaradi va egalik qiladi (ko‘proq 
oziq – ovqat bozorlarida). Ko‘pincha iste’molchilarning o‘zlari do‘konlarda 
ma’lum vaqt ishlab beradi, bu esa savdo narxini sezilarli pasaytirish imkonini 
beradi. 
6.
Savdo kooperativlari– mustaqil do‘konlar tarmog‘i bo‘lib, odatda, 
tovarlarni bitta ta’minotchining o‘zidan xarid qiladi. Ularning afzalligi- 
xaridorlarning ko‘z oldida, ularni ancha past narxlar bilan jalb etuvchi 
(yetkazib beruvchidan xarid qilinganda, miqdori uchun chegirmalar 
hisobidan) yirik savdo tarmog‘ini yaratishi. 
7.
O‘z-o‘ziga xizmat qilish do‘konlari – kundalik ehtiyoj tovarlarini 
realizatsiya qiladi. 
Chakana savdo taqsimlashning barcha bo‘g‘inida o‘nta xaridordan 
yettitasi u yoki bu tovar foydasiga, aynan ularning taqdim etilgan 
assortimentlarini ko‘rish, tovarning xarid qiymatini baholash va be vosita 
asosiy do‘konning o‘zida taqqoslash kerak bo‘lsa, maslahat so‘rab, 
sotuvchiga murojaat qilishi savdoni amalga oshirishning isbotiga aylanadi. 
Aynan chakana savdo xaridorlar bilan doimiy muloqotda bo‘ladi, turli tovar 
va markalarga ularning ta’sirini ko‘radi va yangi kombinatsiya va tovar 
guruhlarini tuzib, tovarning tez sotilishini boshqa-radi. Chakana savdo bilan 
shug‘ullanuvchilar tovarlar va xizmatlar bevosita yakuniy iste’molchilarning 
shaxsan iste’mollari uchun sotish bo‘yicha hamma turdagi faoliyatni 
bajaradilar. Chakana savdo do‘kon- larida xaridor muomalasini boshqarish 
merchendayzing 
deyiladi. 
Chakana savdoning asosiy hajmi chakana savdo bilan shug‘ul- lanuvchi 
do‘konlar orqali, kam qismi to‘g‘ridan – to‘g‘ri marketing,shaxsiy savdo va 
savdo avtomatlari yordamida sotishni o‘z ichiga oluvchi do‘kondan tashqari 
chakana savdo yo‘li bilan olib boriladi.Chakana savdo qiluvchi tovarni 
ulgurji savdodan yoki ishlab chiqaruv-chidan sotib oladi.