Mustaqillik va demokratik jamiyat qurishning “O'zbek modeli”

O'zgarishlarning 

muvafaqqiyatli kechishida 

quyidagi boshlang'ich shart-

sharoitlar muhim o'rin tutadi:

xususiy sektorning 

iqtisodiyotdagi ulushi

ma'muriy-buyruqbozlik 

tizimi mavjudligining 

davomliligi

tuzilmaviy 

nomutanosibliklarning hajmi, 

xalq xo'jaligini militarlashish 

darajasi

aholining mehnat etikasi va 

ustunlik qiladigan xo'jalik 

yuritish mentaliteti

ichki va tashqi makroiqtisodiy 

muvozanat darajasi (xususan, 

inflatsiya va tashqi qarzlar hajmi va 

boshq.)

jamiyat va iqtisodiyotning bozor 

tizimidagi mamlakatlarga 

nisbatan ochiqligi

---

Bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'llari: umumiylik va o'ziga xoslik

Ma'muriy-buyruqbozlik iqtisodiyotidan bozor iqtisodiyotiga o'tish jarayonida bir-birlaridan farqlanadigan uchta

mamlakatlar guruhlari shakllandi.

Birinchi guruhga bozor tizimiga o'tishi ko'proq sezilayotgan mamlakatlar kiradi. Ular Polsha, Vengriya, Chexiya,

Slovakiya, Sloveniya, Boltiq bo'yi mamlakatlaridan iboratdir. Ularning bozor iqtisodiyotiga o'tishi nisbatan ko'proq

sezilayotganligiga qator omillar sabab bo'lmoqda: ma'muriy-buyruqbozlik tizimi davrida bozor iqtisodiyoti asoslari

shakllanganligi, G'arbiy Yevropa bilan yaqin aloqalari, tarixan yaqin turishi, xalq xo'jaligini nisbatan

muvozanatlashganligi yoki nomutanosibliklarning nisbatan kamligi, bozor tizimiga o'tish zaruriyati masalasida

aholining barcha qatlamlari o'rtasida o'zaro konsensusning mavjudligi.

Ikkinchi guruhga bozor iqtisodiyotiga o'tish qator mashaqqatli qiyinchiliklar bilan kechayotgan, bu jarayon

birinchi guruh mamlakatlarga nisbatan sekinroq amalga oshayotgan mamlakatlar — Rossiya, aksariyat MDH

mamlakatlari, Bolgariya, Ruminiya, Albaniya, Mo'g'iliston kabilar kiradi. Bu mamlakatlar bozor iqtisodiyotining

barqaror an'analariga ega bo'lmaganligi, ma'muriy- buyruqbozlik tizimini shakllanishi an'anaviy tizimlar asosida

kechganligi bilan ajralib turadi. Bu mamlakatlarda iqtisodiyot tuzilmalaridagi nomutanosibliklar, kuchli

baravarlashtirishga moyilliklar, bozor iqtisodiyotiga o'tish masalasida jamiyatda konsensusning kamligi, rivojlangan

mamlakatlardan nisbatan ajralib turishi, harbiy mojarolar xavfining ko'pligi kabi omillar ularni bozor iqtisodiyotiga

o'tishini qiyinlashtirmoqda.

Uchinchi guruhga Sharqiy Osiyo (Xitoy va Vyetnam) mamlakatlari kirib, ulaiga ma'muriy-buyruqbozlik tizimi

hukmronligi qisqa davrda kechganligi, bozor iqtisodiyotiga o'tish an'anaviy patriarxal tizirri asosida boshlanganligi,

o'tish boshida sanoatining kam rivojlanganligi, jiddiy nomutanosibliklarni yo'qligi, shuningdek avtoritar siyosiy

hokimiyatni saqlab qolganligi, aholi mentaliteti bozor munosabatlarini rivojlanishiga moyilligi kabilar xos edi.

---