|
4. Neolit davrida qurollar ishlash texnikasida tub o'zgarish - inqilob
sodir bo'ldi. Yangi tosh qurollari orqali silliqlash, pardozlash,
parmalash usullari ixtiro etildi. Tosh qurollari orasida tosh boltalar,
ponalar, iskanalar, tosh teshalar paydo bo'ldi. Neolit davri
"toshboltalar asri" ham deyiladi. Hunarmandchilikning sopol
buyumlar yasash tarmog'i vujudga keladi. Shuning uchun bu davrni
"sopol asri" ham deyishadi.
Neolil davrida odamlar hayolida chorvachilik va dehqonchilik
vujudga keladi va xo'jalikda asosiy o'rinni egallaydi. Urug‘ jamoalari
echki, qo'y va qoramollardan iborat qo'ra-qo'ra chorva mollariga,
don-dun zaxiralariga ega bo'ladilar.
Neolit davrida ishlab chiqaruvchi xo jalik shakllanib boMadi. Bu
insoniyat erishgan katta yutuq bo'lib, odamlar tabiatga qaramlikdan
butunlay qutiladilar. Urug' jamoalari ozuqa izlab ko‘chib yurishdan
o‘troq hayot kechirishga o'tadilar. Doimiy yashaydigan kulbalar, uylar
yasash odamlarning turmush tarziga aylandi, qishloqlar vujudga keldi.
Neolit davrida odamlar hayvon terisidan tikilgan kiyimlar o‘rniga
jun va o'simlik tolasidan to‘qilgan matolardan tikilgan kiyimlar
kiyadigan bo‘ladilar. Hunarmandchilikda to'qimachilik, tikuvchilik
tarmog‘i ham paydo bo'ladi.
r T osh bolta, pona, iskana
M otiga (ketm on-tesh a). M otiga d eh q o n ch ilig i
N e o lit ^ C haqm oq tosh ga tig* o ‘rnatilgan suyak o kroq
d a v r i r T osh dan yasalgan don y o r g ‘uchoq
m e h n a t r L oydan q o ‘ lda yasalgan va pish irilgan sop ol idishlar
q u r o lla r i r Zig*ir tolasi va jundan ip y igiru v urchuqlari, m ato
to 'q u v dastgohlari yasaldi. K iyim lar tikilgan .
> Y o g ‘och g ko klalarni bir-biriga b o g ‘ lab y a sa lg a n su vda
su zu v ch i so l, qayiqlar.
Mamlakatimiz hududidan neolit davriga doir ko‘plab arxeologik
yodgorliklar, odamlar yashagan manzilgohlar topilgan. Amudaryo-
ning qadimgi Oqchadaryo deltasi yonidagi Kaltaminor kanali yaqinidan
neolit davriga doir odamlar manzilgohi, Amudaryoning Yuqori Uzboy
irmog'i va Orol dengizining shimoli-sharqiy bo'ylaridan yana ko'plab
makonlartopibo‘rganildi. Bulaming hammasiga Kaltaminor madaniyati
degan nom beriladi. Kaltaminorliklar hayoti, xo'jalik mashg‘ulotlari va
turmush tarzini o'rganish, uning miloddan awalgi 7-3 ming yilliklarga
doir arxeologik madaniyat ekanligini ko‘rsatdi.
Kaltaminor madaniyatining eng muhim manzilgohlaridan biri
Jonbos-4 hisoblanadi. Jonbos-4 da o'tkazilgan qazish ishlari natijasida
maydoni 300 kv.m. keladigan g‘oyat katta turar joy-yarim yerto'la
shaklidagi kulba ochildi. Tadqiqotlar kulbaning xodalar va qamishdan
qurilgani, keyinchalik yonib ketganligini, odamlar foydalangan barcha
uy-ro'zg'or buyumlari, mehnat qurollari yiqilgan kulba ostida qolib
ketganligini ko‘rsatdi. Kulba tomini ko'tarib turgan bir necha ustunlar
borligi aniqlandi. Bu manzilgohda 100-120 ga yaqin kishi istiqomat
qilgan. Uning o'rtasidan katta o'choq, atrofida yana 20 dan ortiq
mayda o'choqlar, ko'mirga aylangan yog'ochlar va qamishlar topildi.
Har bir o'choq atrofidan baliq, yovvoyi cho'chqa, bug'u, qirg'ovul,
suv qushlarining suyaklari, o'rdak va g'oz tuxumining po'choqlari,
yovvoyi jiyda danaklari topildi. Katta o'choq o't og'asi ixtiyoridagi
otashkada(altar) bo'lib, Kaltaminor urug' jamoasi katta o'choqdagi
o'tga topingan, bu odamlarning diniy e’tiqodini ko'rsatadi. Kulbadagi
mayda o'choqlar esa ona urug'i doirasida ko'plab juft oila mavjud
bo'lganini ko'rsatadi. Jonbos-4 manzilgohidan chaqmoq toshdan
yasalgan juda ko'p mehnat qurollari, keskich asboblar, suyak
garpunlari, turli xil naqshlar, o'yib solingan sopol idish siniqlari va
boshqa ashyolar topildi. Topilgan qoldiqlarning deyarli ko'pchiligi
baliq va qush suyaklari bo'lib, kaltaminorliklaming baliqchilik va
ovchilik bilan shug'ullanganligini ko'rsatadi. Kaltaminorliklar o'q-
yoydan keng foydalanganlar.
1950- yillarda taniqli arxeolog olim Ya.G'.G'ulomov Zarafshon
bo'ylab qidiruv ishlari olib boradi va o'nlab manzilgohlarni aniqlab,
ulardan neolit davriga oid tosh qurollar va sopol parchalarini topadi.
Qidiruv ishlarini 1960— yildan boshlab arxeologlardan A.Asqarov
va O'.Islomovlar davom etkazadilar. Natijada, 100 dan ortiq katta va
kichik manzilgohlar topiladi. Ularda yashagan urug' jamoalarining
baliq ovi bilan shug'ullanganligi, termachilik xo'jaligida tosh yorg'u-
choqlardan keng foydalanilganligi aniqlanadi.
Zarafshon daryosining o'rta havzalarida yana bir yodgorlik-
Sazag'on makoni(Samarqand viloyatining Sazag'on qishlog'ida)
topib o'rganildi. Ko'plab tosh qurollar, yovvoyi va uy hayvonlari
suyaklari topildi. Sazag'on jamoasi qoramollarni qo'lga o'rgatib,
chorvachilik bilan shug'ullanganlar.
Zarafshon vodiysi urug' jamoalari sifatli tosh xomashyolardan
qurollar yasaganlar. Ular tosh konlarida shaxtalar hosil qilganlar.
Neolit davrida Uchtut chaqmoqtosh konida 4-5 metrli shaxtalardan
namlangan toshlarni kovlab olib qurollar yasaganlar. Namlangan
loshlarni yo’nish oson boMganligini bilganlar. Zarafshon vodiysida
yashagan urug1 jamoalari hayotida ovchilik, ayniqsa, baliq ovlash
alohida ahamiyat kasb etgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
