Mustaqili sh I

Gistologya fanidan
Bajardi: Biologiya sirtqi 20-51 gurux talabasi
UMAROV DONIYOR
M U S T A Q I L I SH I
Suyakto`qimalari




Suyakto’qimasi
Reja:

1.Suyak to’qimasi

2.Dag’al suyakto’qimasi
3.Plastinkasimon suyakto’qimasi


Suyakto’qimasi
Suyakto’qimalari ham hujayrava
Hujayralararomaddadantashkiltopgan.
Uchhilsuyakhujayralarifarqqilinadi
Osteotsitlarosteoblastlarva
osteoklastlar

Plastinkasimonsuyakto’qimasi
Voyagayetganbarchaorgani-
Zimlardabarchasuyaklar
Yassinaysimonsuyakning
Asosiyqismaplastinkasimon
Suyakdantashkiltopgan
Bo’ladi.

• 
  Suyak to’qimasi hujayralarining tuzilishi
  
• 
  Suyak to’qimasi tarkibida ohaklangan hujayralararo moddalar tutadigan biriktiruvchi to’qima bo’lib, suyak skeletining asosiy struktura komponenti hisoblanadi. U mexanik vazifalariga ko’ra boshqa biriktiruvchi to’qimalardan farq qiladi, ya'ni umurtqali hayvonlar (odam) skeletini tashkil etadi, gavda tuzilishini shakllantiradi, harakat funksiyalarini yuzaga chiqaradi (chunki ularga ko’ndalang yo’lli muskullar birikkan bo’ladi). Ximiyaviy-biologik jihatdan esa suyak to’qimasi organizmda mineral moddalar almashinuvi balansini ta'-minlab turadi va hokazo. Uning hujayralararo moddalari tarkibida ko’p miqdorda kalsiy tuzlari va ftor elementi bor. Organizmdagi kalsiy tuzining 97% suyak to’qimada uchraydi.
  

• 
  Tirik organizmning suyak to’qimasida mineral elementlarning miqdori doim o’zgarib turadi. bunday o’zgarishlarga, odatda, birinchidan, organizm yoshining ulayib borishi, kundalik qabul qilinadigan ovqat tarkibi, ikkinchidan, nerv sistemasining ichki sekresiya bezlarining unga ko’rsatadigan ta'siri sabab bo’ladi. Suyak to’qimasi ham boshqa biriktiruvchi to’qimalarga o’xshab asosan suyak hujayralaridan va hujayralararo moddalardan tarkib topgan.
  

• 
  Sitoplazmasiningperiferikqismidayumaloqyokiovalsimonyadrosibo’ladi. Har birhujayrayadrosidabittayokibirnechtayadrochabo’ladi. Elektronmikroskopdako’rilgandatarkibidagiorganoidlardanmitoxondriy, endoplazmatikto’rvaGoljikompleksiyaxshiko’rinibturadi. bundantashqari, sitoplazmaqismidako’plab RNK vayuqoriaktivlikkaegabo’lganishqoriyfosfatazauchraydi. Bularto’qimada mineral tuzlaralmashinuvchidaishtiroketadi. organizmningembrionalrivojlanishidavrida osteoblast hujayralarmezenximahujayralaridanhosilbo’lib, so’ngembrionskeletiningrivojlanishidaaktivishtiroketadi. shubilanbirgato’qimadasodirbo’ladiganfiziologikvareforativregenerasiyajarayonlarini ham ta'minlaydi. Osteoblast hujayralarasta-sekinostiositlargaaylanishi ham mumkin.
  

• 
  O stiositlar etilgan, yuqori darajada tabaqalangan, suyak to’qimasining asosini tashkil etuvchi hujayralar jumlasidandir. Atrof hujayralararo modda bilan o’ralgan. Har bir hujayra hujayralararo moddada hosil bo’lgan bo’shliqlarda joylashgan. Ostiositlaryassilashganyumaloqyokiovalsimonshakldabo’lib, atrofidankanalchasimonbirnechtao’simtachiqargan. Yonma-yon joylashganhujayrao’simtalaribir-biribilantutashganbo’lib, to’qimagato’rsimonshaklberadi. Hujayrao’simtalarihujayralararomoddadajoylashganbo’lib, shuyo’lorqalito’qimaningichkiqismigaoziqmoddakiradi. Ishdanchiqqanyokiqariganto’qimakanalchalaridaoziqmoddalarko’rinmaydi.
  

S uyakto’qimasigistogeneziasosanikkiyo’lbilanrivojlanadi. Birinchisida u organizmningembrionalrivojlanishidavridaembrionningmezenximato’qimasitoayto’qimasidanhosilbo’lsa, ikkinchisidasuyakto’qimasitoayto’qimasidanhosilbo’ladi. Shuniaytibo’tishkerakki, ikkalaholda ham suyakto’qimasiningrivojlanishidamezenximahujayralaribirlamchi material bo’libxizmatqiladi. Toayto’qimasiningo’zi ham aslidaboshlanichdavrdamezenximadankelibchiqadi.

• 
  Buni yuqorida ko’rib o’tgan edik. Suyak to’qimasining asosiy moddasini esa suyak hujayralari ishlab chiqaradi.
  
• 
  Suyak to’qimasi organizmning embrional rivojlanishi davrida embrionning kam tabaqalangan mezenxima hujayralaridan paydo bo’ladi. Bu hodisa bilan atroflicha tanishamiz.
  

• 
  Ma'lumki, dastlabplastinkasimonsuyaklarganisbatanoddiytuzilishgaegabo’lgandaalsuyakto’qimasipaydobo’lib, so’ng u asta-sekinsuyakplastinkasigaaylanadi. Bungachamezenximaningsuyakto’qimasihosilbo’ladiganqismidagihujayralarshiddatbilanbo’linadi. Bo’linganhujayralarbir-biridanuzoqlashibketmay,