Mustaqil ishi Topshirdi: Choriyeva Mohichehra Qabul qiladi: Qo’shayev To’xtasin Termiz – 2022 Mavzu

Pul oqimini prognozlashning ikkinchi bosqichida esa pul mablag‘- larining chiqimi o‘rganiladi. Uning asosiy tarkibiy elementi kreditorlik qarzlarini qoplash bo‘lib hisoblanadi. Bizga ma’lumki, odatda, korxona o‘zining schotini o‘z vaqtida to‘lasada, lekin ba’zi bir holatlarda korxona to‘lov muddatini o‘tkazib yuborishi mumkin. To‘lovni kechikish protsessi kreditorlik qarzlarini cho‘zish (muddati o‘tgan) deb nomlanadi. Muddati o‘tgan kreditorlik qarzlari ushbu holatda qisqa muddatli moliyalashtirishning qo‘shimcha manbalari sifatida ishtirok etadi. Bozor iqtisodiyotining rivojlanish sharoitida tovarlar (ish, xizmatlar) to‘lovining turli xil tizimlariga amal qilinadi. Jumladan, to‘lovni amalga oshirish vaqtida davrni hisobga olgan holda, to‘lov hajmi differensiallashtiriladi. Bunday tizimdan foydalanishda korxona uchun muddati o‘tgan kreditorlik qarzlari moliyalashtirishning muhim manbasi bo‘lib xizmat qiladi.
Pul mablag‘lari ishlatilishining boshqa xil yo‘nalishlari tarkibiga mehnat haqi to‘lovlari, kapital qo‘yilmalar, soliqlar to‘lanishi, foizlar va dividendlarni to‘lash kabilar kiradi.
Pul oqimini prognozlashning uchinchi bosqichi mantiqan oldingi ikkita bosqichning davomi bo‘lib hisoblanadi, ya’ni sof pul oqimini bashoratlashni hisoblashda pul mablag‘lari kirimi va chiqimining bashoratlarini solishtirish yo‘li orqali o‘rganiladi.
Pul oqimini prognozlashning to‘rtinchi bosqichida esa qisqa muddatli moliyalashtirishda mutlaq talabni hisoblash hamda pul oqimini bashoratlashda har bir davr boshi uchun bankning qisqa muddatli ssudalari hajmini aniqlash o‘rganiladi. Hisob-kitoblarda korxonaning sug‘urta zaxirasini tashkil etish, rejalashtirilmagan, ammo korxona uchun maqbul bo‘lgan investitsiyaga mablag‘ sarflash uchun ixtiyoriy minimumni hisob-kitob schotida inobatga olish tavsiya etiladi. Pul oqimini prognozlashda ushbu to‘rtta bosqichni qo‘llash hisobiga korxonaning pulga bo‘lgan talabi o‘rganiladi. Bugungi kunda amaliyotda afsuski, ko‘pchilik korxonalarning moliyaviy menejerlari (korxona rahbari) korxona pul oqimini o‘rganmasligi va tahlil qilib chiqmasligi natijasida korxonaning pulga bo‘lgan talabi to‘g‘risida hech qanday ma’lumotga ega emaslar. Bunday holatni yaxshilash uchun, yuqoridagi pul oqimlarini bashoratlashning bosqichlaridan foydalanish ijobiy samara beradi deb hisoblaymiz.
Iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida korxonaning pul oqimini
prognozlashning yuqoridagi bosqichlarini amalga oshirish natijasida
korxona moliyaviy menejeri:
– korxonaning pul oqimlari holati haqidagi to‘liq ma’lumotga;
– korxonani raqobat bozorida yashab qolishini ta’minlab,
bankrotlikka uchramaslik sharoitlarini kafolatlaydigan;
– bankdan olgan kreditlarini o‘z vaqtida qaytarish uchun amal
qilinadigan aniq dasturlarga ega bo‘ladi.
Yuqoridagi fikr-mulohazalarimizdan kelib chiqadigan bo‘lsak, korxonalarda pul oqimlarni prognozlash muhim ahamiyatga ega ekanligiga amin bo‘lamiz. Erkin iqtisodiyotga o‘tish sharoitida inflyatsiya sur’atlarini ham hisobga olgan holda pul oqimlarini progonozlash kerak bo‘ladi. Korxonaning moliyaviy menejerlari pul mablag‘larini prognozlash orqali korxonaning kelgusidagi pul mablag‘lariga bo‘lgan taxminiy talabini oldindan bilgan holda strategik rejalar tuzadilar. Korxonaning kelgusidagi pul mablag‘lariga bo‘lgan talablarini oldindan bilish hisobiga, korxona iqtisodiyotini to‘g‘ri rejalashtirilishiga, korxonaning kelgusidagi to‘lov intizomini yaxshilanishiga olib keladi. Bu esa respublikamiz iqtisodiyotining rivojlanishida ham o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi.