|
QMU Filologiya va tillarni o’qitish fakulteti 102-guruh talabasi Sayfutdinov Biloliddinning o`zbekistonning yangi tarixi fanidan tayyorlagan Mustaqil ishi Mavzu:Orol fojiasi Reja: - Orol dengizi
- Rus olimlarining e`tiroflari
- Orol dengizining qurib borishining salbiy oqibatlari
Mustabid tuzumning 70 yildan ko`proq da-vom etgan mustamlakachilik siyosati,uning - Mustabid tuzumning 70 yildan ko`proq da-vom etgan mustamlakachilik siyosati,uning
O`zbekiston va O`rta Osiyo mintaqasidagi boshqa respublikalarning tabiiy xomashyo re- surslaridan o`ylamay-netmay foydalanishi,pax- ta yakkahokimligining izchillik bilan joriy etili- shi bu yerda ko`p asrlar mobaynida vujudga kelgan va mavjud bo`lgan tabiiy muvozanatni izdan chiqardi,juda murakkab ekologik muam-molarni vujudga keltirdi,shular sababli Orol muammosi halokatli tus oladi. Orol dengizi noyob tabiat ne`mati bo`lib,uning paydo bo`lishi O`rta Osiyodagi ikkita daryo –Amudaryo va Sirdaryo tufayli bundan 2-2,5 mln yil muqaddam ro`y bergan.
O`rta Osiyodagi to`rt xalq-
o`zbeklar,qoraqalpoqlar,qozoqlar va
turkmanlarning tarixi eng qadim zamonlardan buyon Orol bilan bog`liq bo`lib kelgan.Orolbo`yi ana shu xalqlar
qadimgi bosqichining shakllanish beshigi hisoblandi.
Ularning ajdodlari bu yerda,o`sha vaqtdagi Xorazm vohasida yuksak madaniyati bilan ajralib turuvchi qadimgi sivilizatsiyani yaratgan.O`zining rasadxonasiga ega bo`lgan.
Qo`yqirilgan qal`a shaharchasining xarobalari (miloddan avvalgi IV asr) ana shundan dalolat beradi.
Bu yerdagi rasadxona nafaqat mamlakatimizda,shu bilan butun O`rta
Osiyo mintaqasidagi eng qadimgi rasadxona hisoblanadi.
Bu hududda eng qadimgi zamonlardan boshlab sug`orma dehqonchilik va meva turlari yetishtirilgan,ulardan yuqori hosil
olingan.Bugun vohaning o`ziga xos qulay
mikroiqlim sabab bo`lgan,u ana shu yerda Orol dengizini hosil qilgan.
Shunday qilib eng qadimgi zamonlardan buyon Orolbo`yida yashab kelgan xalqlarning taqdiri Amudaryo,Sirdaryo va Orol bilan nihoyatda bog`liq bo`lgan.
XIX asrning oxirida rus iqlimshunosi,geografi,
Peterburg akademiyasining a`zosi Aleksandr
Ivanovich Voeykov Orol dengizini keraksiz dengiz sifatida uni quritishni taklif qiladi.
Podsho hukumati uning alahsirab aytgan bu taklifini amalga oshirishga ulgura olmagan edi.
Biroq chorizmning mustamlaka-chilik siyosatini o`ziga xos usulda davom ettirgan sovet hokimiyati
mazkur taklifni juda ustamonlik
bilan amalga oshirdi.
Chorizmning Markazni boyitish sohasidagi olib borgan siyosati
illiy chekka o`lkalarning tabiiy resurslarini talon-taroj qilishga olib keldi.
Bunga ajablanmasa ham bo`ladi,-deydi I.A.Karimov-
Tabiiy va mineral xomashyo zaxiralaridan vahshiy-larcha,ektensiv usulda,juda katta harajatlar va isrof-garchilik bilan foydalanishga asoslangan sotsialistik xo`jalik yuritish tizimining butun mohiyatiga mamlakat ixtiyoridagi beqiyos boyliklarga avaylab munosabatda bo`lish g`oyasi butunlay yot edi.
Orol dengizining qurib borishi bir qator salbiy hodisalarga olib keldi:
-suvdan foydalanishda va yerlarni o`zlashtirishda ilmiy asoslarning mavjud emasligi,suvni talon-taroj qilinishiga qishloq xo`jaligining ekstensiv rivojlanishi ekin maydonlarining sho`rlanishiga,bu maydonlar bir qismini qishloq xo`jalik oborotidan butunlay tushib qoldi.
- dengiz suvining shiddat bilan pasayib borishi natijasida 3 mln ga.dan ortiq qurigan dengiz tubini qumli sahroga aylantirdi.Kuchli bo`ron-lar paydo bo`lib,tuzli qumlarni 4 km yuqoriga va 200km kenglikka tarqata boshladi. - dengiz suvining shiddat bilan pasayib borishi natijasida 3 mln ga.dan ortiq qurigan dengiz tubini qumli sahroga aylantirdi.Kuchli bo`ron-lar paydo bo`lib,tuzli qumlarni 4 km yuqoriga va 200km kenglikka tarqata boshladi. Bunday bo`ronlar har yili 6-9 marta,keyingi vaqatlarda esa 15 martagacha bo`lmoqda. -Orol dengizining qurib borishi sahro maydon-larining ortib,to`qayzorlarning,ko`pgina o`sim-lik turlari,qushlar va hayvonlarning qirilib keti-shiga sabab bo`ldi. Qizilqum va Ustyurtning sharqiy qismidagi o`simliklarning siyraklashib borishini kuchaytirdi. Dengiz suvi sathining muntazam pasayib borishi mintaqning iqlim sharoitlarining o`z-garishiga olib keldi.Orolbo`yining iqlimi yanada keskin kontentalroq bo`lib qoldi. - Dengiz suvi sathining muntazam pasayib borishi mintaqning iqlim sharoitlarining o`z-garishiga olib keldi.Orolbo`yining iqlimi yanada keskin kontentalroq bo`lib qoldi.
Sovuq bo`lmaydigan kunlar soni ortib ketdi, yozda esa havo harorati 2 daraja issiqroq bo`-lib,qishda 2daraja sovuqroq bo`lib turibdi, atmosferaning qurg`oq bo`lishi kuchaydi. - Amudaryo va Sirdaryo havzalarida daryolarga foydalanilgan kollektor suvlarning tashlanishi natijasida suvning tarkibi yomonlashib bordi.
Daryo quyi oqimining suvlarida minerallarning haddan tashqari orti-shi suvni amalda ichish u yoqda tur-
sin,hatto sug`orish uchun ham ya-
roqsiz qilib qo`ydi.Daryo suvining minerallashuvi tufayli yer ostidagi toza linzalar ham minerallashdi.
E`tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
