Mustaqil ishi Fan: Pul va banklar

Akkreditivlar bo‘yicha hisob - kitoblar
Hisob-kitoblarning akkreditiv shakli to‘lov aylanmasida juda kichik ulushni
tashkil etadi. Jo‘natilgan tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun to‘lovni kafolatlash
oldida akkreditiv shakldan foydalaniladi. Akkreditiv mijozning topshirig‘iga ko‘ra
shartnoma bo‘yicha uning kontragenti foydasiga berilayotgan bankning shartli pul
majburiyatidir. Unga ko‘ra akkreditiv ochgan bank mahsulot etka-zib beruvchi
to‘lovni bajarishi yoki boshqa banklar tomonidan akkre-ditivda ko‘zda tutilgan
hujjatlar taqdim qilganda va akkreditiv-ning boshqa shartlari bajarilganda, ularga
to‘lovlarni bajarish uchun vakolat berishi mumkin.
Akkreditivlar ochilganda, akkreditiv ochgan bank to‘lovchining shaxsiy
mablag‘idan yoki unga berilgan kredit hisobidan mol etkazib beruvchining banki
tasarrufidan alohida "Akkreditivlar", balans hisobvarag‘i va mablag‘larni etkazib
bersa, bunday akkreditivlar qoplangan akkreditivlar deyiladi. Akkreditiv ochgan bank
xalqaro qabul qilingan andozalar asosida bank-emitent deb yuritiladi.
Akkreditivlarning ikkinchi turi qoplanmagan akkreditiv bo‘-lib, bank va boshqa
korxonalar oldidagi majburiyatlarini o‘z vaqti-da bajarilgan xo‘jaliklarga bunda
akkreditivlardan foydalanishga ruxsat etiladi. Qoplanmagan akkreditivning
qoplangan akkreditiv-dan farqi shundan iboratki, bunda to‘lovchi korxonaning pul mablag‘-lari alohida hisobvaraqqa o‘tkazib qo‘yilishini talab qiladi. Bank to‘lovchi
hisobvarag‘ida to‘lov hujjatlari kelib tushganda pul bo‘lma-gan taqdirda bank
mablag‘lari hisobidan to‘lab berishni kafolat-laydi. Akkreditivning bu turining
qulayligi shundan iboratki, mol sotib oluvchining pul mablag‘lari aylanmada tarqalib
ketmaydi, ikkinchi tomondan mol jo‘natuvchi korxona uchun ham to‘lov kafolatlangan faqat bo‘sh mablag‘larga hisobidan to‘lov amalga oshirilganda shartnomada kelishilgan miqdorda haq to‘lanadi. Akkreditiv faqat bir ta’minotchi bilan hisob-kitob qilishga mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin. Akkreditivning muddati va hisob-kitob qilish tartibi tomonlar o‘rtasida tuziladigan shartnomada belgilanadi.
SHartnomada:
bank emitentining nomi;
akkreditiv turi va uni bajarish muddati usullari;
mol etkazib beruvchining akkreditiv bo‘yicha mablag‘ olish uchun taqdim
qilinadigan hujjatlar ro‘yxati;
tovarlarni etkazgandan keyin hujjatlarni taqdim qilinish muddati;
mol etkazib beruvchi va oluvchi tomonlar nomi, ularning yuri-dik adreslari;
bajaruvchi bank nomi va boshqalar ko‘rsatiladi.
Naqd pulsiz hisob-kitoblarning akkreditiv shaklining o‘z afzal-ligi, shu bilan birga, bir
qator kamchiliklari mavjud. Akkreditiv shakllari bo‘yicha hisob-kitob qilishning afzal
tomoni shundaki, mahsulot etkazib beruvchi uchun to‘lov to‘liq, kafolatlangan bo‘ladi.
Akkreditiv shaklining kamchiliklari esa quyidagilardan iborat:
akkreditiv shakli bo‘yicha hujjatlar aylanishi texnik jihat-dan birmuncha
qiyinroq;
transportga qulay emas, akkreditiv ochilgan paytda yukni jo‘natish uchun
tayyor transport bo‘lmasligi mumkin, bu esa yuk jo‘natishini kechikishiga olib keladi;
bu shaklda to‘lovchining mablag‘lari aylanmadan qisman chet-lashadi,
boshqa hisob-kitoblar bo‘yicha bu mablag‘lardan foydalanish-ga ruxsat etilmaydi;
akkreditiv bo‘yicha, odatda, faqat bir mol etkazib beruvchi bilan hisob-kitob
qilinadi.