Mustaqil ish. Mavzu: Unli va undosh tovushlarni o‘rganishda orfografik mashqlarnitashkil etish

(Xudoyberdi To’xtaboyevdan)
Turshagi, singlim so'zlarida qanday tovush o'zgarishi yuz berdi? Nima uchun?
Matndagi ma’nodosh so'zlarni toping.
Shu kabi mashqlarda kelishik shakllarining mosini gap tarkibida qo`yish, gap tahlilida orfografik malaka hosil qilinadi. Bu albatta qoida asosida amalga oshiriladi.
O‘quvchilar qoidadagi asosiy fikrni ajratishga yordam beradigan vazifalarni bajarsalar, uni o‘zlashtirish xiyla qulay bo‘ladi. Chunki bolalar aniq material bilan ishlaydilar va uni tahlil qilish vaqtida qoidaning muhim qismlarini ajratadilar, qoidani ongli ‘zlashtiradilar. Nimanidir, masalan, so‘zlarning talaffuzi va yozilishini, so‘z turkumlarini, so‘z qismlarini bir-biriga taqqoslash o‘quvchilarning aqliy faolligini oshiradi. Bunda yana qoidaning ajratilgan belgisini aniq yozib ko‘rsatish ham ahamiyatli hisoblanadi. Qoidada aks ettirilgan muhim fikrni ajratishga o‘qituvchining savollari yordam beradi. Bu savollar, o‘z navbatida, qoidani shakllantirish rejasi ham hisoblanadi. Quyidagi mashqda egalik qo‘shimchalarini olgan otlarni aniqlash va tahlil qilish usullari o‘z ifodasini topgan.
Mashq. Otlarni o‘qing, o‘zagini aniqlang.
I shaxs. kitobim kitobimiz
II shaxs. kitobing kitobingiz
III shaxs. kitobi kitoblari
So'zlarni yozing. O’zak va qo'shimchalarni belgilang: So’zlar qanday qismlardan tashkil topgan?
Namuna: kitobim
-m, -im, -ng, -ing, -si, -i, -miz, -imiz, -ngiz, -ingiz, -(lar)i — egalik qo’shimchalaridir
Egalik qo’shimchalari shaxs va narsa-buyumlarning qaysi shaxsga qarashliligini bildiradi.
Qoida ustida jamoa bo‘lib ishlash bilan birga, darslikdan foydalanib, mustaqil ishlash usulini qo‘llash ham mumkin.Qoidani bilib olish o‘quvchilarda u haqdagi aniq tasavvurning mavjudligiga bog‘liq. Qoida asosida hosil bo‘lgan aniq tasavvur so‘zlarda ifodalanadi. Shuning uchun o‘quvchilardan qoidani quruq yodlab berish talab etilmasligi, balki so‘zni to‘g‘ri yozishdagi xususiyatlar aniq material misolida qayta tushuntirilishi lozim.