Mustaqil ish Mavzu: Ko`chish va yo`l. To`gri chiziqli tekis harakat. Tekis tezlanuvchan harakat. Tezlanish. Bajardi

Koʻchish - vektor kattalik. Bu uning ham yoʻnalishi ham qiymati borligini anglatadi va boshlangʻich holatdan oxirgi holatga yoʻnalgan strelka koʻrinishida tasvirlanadi. Masalan,1-rasmda doskaga nisbatan yurayotgan professorni qaraylik.


Professor maʼruza davomida oʻngdan chapga va teskarisiga harakatlanadi. Professorning doskaga nisbatan +2.0 m+2.0 mplus, 2, point, 0, start text, space, m, end text koʻchishi oʻng tomonga yoʻnalgan oʻq yordamida ifodalangan. (Rasm: Openstax College Physics)
Professorning dastlabki koordinatasi 0=1.5 mx0​=1.5 mx,, uning oxirgi koordinatasi esa =3.5 mxf​=3.5 mx. Bundan uning koʻchishini quyidagicha topish mumkin: Δ0=3.5 m−1.5 m=+2.0 mΔx=xf​−x0​=3.5 m−1.5 m=+2.0 m. Bu koordinatalar sistemasida oʻngga boʻlgan harakat musbat va chapga boʻlgan harakat manfiy.
Endi 2-rasmda samolyotga nisbatan harakatlanayotgan yoʻlovchi bilan bogʻliq holatni koʻrib chiqamiz.

Yoʻlovchi oʻtirgan oʻrnidan samolyotning orqasiga tomon harakatlanmoqda. Yoʻlovchining samolyotga nisbatan −4.0 m−4.0 m−, 4, point, 0, start text, space, m, end text koʻchishi oʻq yordamida tasvirlangan. (Rasm: Openstax College Physics)
Samolyot yoʻlovchisining dastlabki koordinatasi 0=6.0 mx0​=6.0 mx, =2.0 mxf​=2.0 mx demak, uning koʻchishini quyidagicha topish mumkin: Δ0=2.0 m−6.0 m=−4.0 mΔx=xf​−x0​=2.0 m−6.0 m=−4.0 m, x, Uning koʻchishi manfiy, chunki u samolyotning orqasiga qarab yoki X oʻqining manfiy yoʻnalishi tomon harakatlanmoqda deyish mumkin.
Bir oʻlchamli harakatda yoʻnalish musbat yoki manfiy ishora bilan belgilanishi mumkin. Siz masalani yechishni boshlaganingizda musbat yoʻnalishni tanlab olishingiz kerak, odatda, bu oʻng yoki yuqori tomon boʻladi, ammo siz ixtiyoriy yoʻnalishni musbat deb olishingiz mumkin.

Masofa va yoʻl nima?
Biz masofa va yoʻl iboralaridan foydalanganda eʼtiborliroq boʻlishimiz kerak. Chunki ular fizikada ikki xil maʼnoda ishlatiladi. Biz ikki nuqta orasidagi masofa yoki biror jism tomonidan bosib oʻtilgan yoʻl haqida fikr yuritishimiz mumkin.
Masofa ikki nuqta orasidagi koʻchishning kattaligi yoki son qiymati bilan ifodalanadi. Ikki nuqta orasidagi masofa bosib oʻtilgan yoʻl bilan bir xil emasligini yodda tuting.