Мустақил иши мавзу: Мирзачўл минтақаси

Жиззах вилояти
Жиззах вилояти Узбекистон Республикаси таркибида дастлаб 29 декабрь 1973-йилда ташкил этилган ва у 6 сентябрь, 1988-йилда қўшни вилоятлар таркибига киритилган. Ҳозирги холатда эса Жиззах вилояти 1990-йил 16 февралда кайта тикланган. Вилоят ўзининг майдонига кура, мамлакатимизда ўрта мавкени эгаллайди (республикада 13 та маъмурий минтақаларнинг ҳар бирига ўртача 34,5 минг кв км ер тўғри келади). Унинг худуди 21,2 минг кв км бўлиб, бу жихатдан Сурхондарё вилояти билан деярли тенгдир. Ўзбекистонга нисбатан вилоят майдони 4,7 фоизга баробар бўлган холда, бу ерда, 2014-йил маълумотларига Караганда, 1226,8 минг ёки мамлакатимиз ахолисининг 4,0 фоизи яшайди. Бу икки нисбий ракамларнинг қиёсий таҳлили Жиззах вилоятида аҳоли жойлашуви республика ўртача кўрсаткичидан бироз пастлигидан гувохлик беради. Дархақиқат, вилоят аҳолисининг зичлиги 1 кв. км га - 58 киши, мамлакатимизда эса - 68 кишини ташкил этади.
Маъмурий жихатдан Жиззах вилояти 12 та кишлок туманидан иборат. Уларнинг энг каттаси Фориш тумани - 9,8 минг кв. км ёки вилоят худудининг 46,2 %, энг кичик майдон эса Зафаробод тумани - 0,33 минг кв. км. Шундай қилиб, вилоят худудининг географийлик коэффициенти, яъни энг катта майдонга эга бўлган туманнинг энг кичигига нисбати 29,7 га баробар.
Вилоят кишлок туманларннинг дастлабкиси Жиззах ва Зомин, энг сўнггиси Янгиобод тумани бўлиб, у 1999 йилда қўшни Сирдарё вилоятининг туташ худуди ҳисобидан ташкил этилган. Жиззах вилояти мамлакат худудий мехнат тақсимотида пахта, полиз, галла ва боғдорчилик маҳсулотларини хамда жун ва гўшт етиштириш билан ажралиб туради. Саноатининг тоғ-кон, енгил ва озиқ-овкат тармоқлари республика аҳамиятига эга.
Географнк ўрнн ва табний ресурс салохияти. Жиззах вилояти Узбекистон Республикасининг марказий кисмида жойлашганлиги, унинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишида ижобий таъсир курсатади. Шу билан бирга, минтақанинг геосиёсий ўрни ҳам ўзига хос: вилоят шимолда Қозоғистон, жануби-шарқда Тожикистон Республикаси билан чегарадош. Кўрйниб турибдики, Жиззах вилояти географик ўрнининг "марказийлиги" ва трансчегаравийлиги унинг тарихий, иқтисодий ва сиёсий ривожланишида муҳим омил бўлиб хизмат қилган. Жумладан, Жиззах шахрининг Ўрта Осиёнинг кадимий марказлари - Самарканд, Тошкент, Хўжанд ва Ўратепа оралиғида, Буюк Ипак йўлида ўрнашганлиги ҳам хозирги вилоят маркази шаклланиш ва ривожланиш хусусиятларини белгилаб беради.
Ҳудудининг шимолий, шимоли-ғарб ва жанубий қисмлари тоғликлардан, ўрта кисми пасттекисликлардан иборат. Бу ерда Нурота,
Писталитоғ, Туркистон, Ғўбдинтов тоғлари бор; энг баланд чўққилари Бозорхоним (3401 м, Бах мал туманида) ва Шавкартов (4029 м, Зомин туманининг чекка жанубида). Тоғ ва тоғолди ҳудудларда Нурота тоғ -ёнғок, Зомин тоғ - арча давлат қўриқхоналари ташкил этилган.
Вилоятнинг хар хил ландшафт турларига бойлиги (у Сирдарё вилоятидан айни шу жиҳатлари билан фарқпанади) табиий ҳолда худудий мсҳиат таксимотининг ривожланишида асосий омил бўлган ва шунта мое равишда табиий - хўжалик тармоқлари шаклланган. Тоғ ва тоғ-олди ҳудудларида чорвачилик, боғдорчилик, асаларичилик, лалмикор деҳқончилик, рекреация ва туризм ривожланган, текислик қисми эса эски ва янги ўзлаштирилган, кўпроқ пахта экиладиган ҳудудлардан иборат.
Минтақада турли хил қазилма бойликлар хам бор. Улар жумласига олтин, вольфрам, қўргошин, рух, молибден, оҳак, гранит, мармар каби маъданлар киради. Қўитошнинг вольфрам, Маржонбулоқнинг олтин, Учкулочнинг полиметал конлари саноат ишлаб чиқаришида катта аҳамиятга эга. Вилоятда темир рудаси (Темиркон), цемент ва ғишт хом ашёси (Ғаллаорол, Қўшкент), базальт (Осмонсой) каби бошқа казилма ресурелари хам бор.
Иқлими континентал, асосий гидрографик шахобчаси Сангзор дарёси бўлиб, у суғорма дехкончиликда фойдаланилади. Шимолда жойлашган Айдаркўл ва Арнасой кўлларида баликчилик йўлгэ қўйилган. Туркистон, Нурота, Писталитоғ, Ғўбдин тоғ тизмалари ўзига хос ландшафт турларини шакллантирган.
1976 йилда Зомин туманида яқин 50 минг гектарни эгаллаган Миллий бог (парк) ташкил этилган. Умуман олганда, Зомин, Бахмал, Ғаллаорол, Фориш туманларида рекреация ресурелари кўп ва бу ерда экотуризм учун ҳам шароитлар қулай. Ушбу худудларнинг ёзи нисбатан салқинрок, намгарчилик эса табиий ҳолда лалмикор дехкончилик, хусусан буғдой етиштириш учун қулайдир.