Murtazo Qarshiboy. O’nglanmagan taqdir talqini & Murod Muhammad Do’st. Lolazor

Keyingi Yaxshiboyevning ishlari – to‘qigan latifalari go‘yo o‘zining mana shu ahvoli uchun olingan o‘chday. Buni u o‘zi anglab-anglamay, g‘ayrishuuriy tarzda qiladi. Oshnoga ahyon-ahyonda tashlanib qolishi, xotinga masxara darajasida munosabatda bo‘lish (“ – Uyat! – dedi Yaxshiboyev ovozini gulduratib. – Ilg‘or xotin-qizsiz, necha marta aytganman sizga, xudoni hadeb tilga olavermang, deb”), kattaroq qurbon talab qilinganida yodiga birinchi bo‘lib Aleksandr Shoymardonov kelgani-yu “yangamullo” – Muyassar xonim bilan so‘nggi yuzma-yuz olishuvigacha, aslida, mana shu – olinmay qolgan qasosning, ular ixtiyorida qolib ketgan, o‘yinchoq bo‘lgan taqdirning alamidan edi. Hatto, yangi zamonning olifta yosh yozuvchilariga munosabatu muomalasida ham o‘zining oyoq artiladigan lattaga aylantirilgan iste’dodi, qog‘ozga ko‘chmay qolgan armonlari – yozilmay ko‘milgan asarlari uchun pushaymonlik tuyg‘usi mana-man deb turibdi. Garchi manov gapni Oshnoga aytyapti, aslida esa bular uning o‘ziga, tushib qolgan ahvoliga nisbatan hukmi xulosasidir:
“Nedir kamayadi, oshna, nedir but bo‘ladi, ya’niki, kamaytirib, keyin but bo‘ladi..”
E’tibor bersak, Yaxshiboyevning ko‘ngil qiynoqlari, jon berishni istamagan tuyg‘ulari yo‘lidagi iztiroblari oldida uning jismoniy o‘limi arzimagan narsaga aylanib qoladi.
Yaxshiboyev o‘limning o‘zidan emas, ham ruhiy, ham jismoniy o‘limning bir paytga to‘g‘ri kelayotganidan asabiylashadi, taqdirning bu qadar shafqatsizligi, uningcha, g‘irromligidan qon bo‘ladi. Hatto, kasalxonadagi alohida tartib, e’tibor, qo‘rquv aralash hurmat ham Yaxshiboyevga Oliya uchun – ko‘ngil uchun to‘langan tovonning qolgan-qutganiday, navbatdagi xo‘rlovning ko‘rinishlariday ta’sir qiladi. Derazaga qo‘yilgan, “oq nilufar” ataladigan gul garchi “ancha uzoqda, toza suvli vazada tursa-da, dimog‘ida botqoq hidini tuyganday bo‘laveradi”. O‘zining umri ham yuzadan xuddi shu gulday – shapaloqday yashil barglar ustida ochilib, o‘zgalarning havasini keltiradi, ostida bo‘lsa, ildiz botqoqqa botgan, birorta tikoni, dastga kirguday mustahkam tanasi yo‘q. Ilonnikiday silliq, egiluvchan, nurdan bebahra, qo‘l teksa jirkantiradigan silliq tana. Ko‘ngilda bo‘lsa nuqul qarg‘alar qag‘illaydi,