Murakkab sxemalarining ishonchliligini hisoblash usullari Reja: Umumiy ma’lumot. Extimollik turlari

2. Extimollik turlari. Tula extimollik formulasi
Kup xollarda kup karrali xodisa extimolligini bilish e’tiborda buladi. Buning uchun 2 ta tasodifiy xodisa A va V larning birgalikdagi extimolligi uchun R(A,V) belgini kiritamiz.
Yukorida kurilgan misolda karshiliklar fakat nominal kiymatlari buyicha emas, balki sochilish kuvvati bilan xam fark kilsin. Oxirgilari 1,2,5 Vt bulsin.
Kuyida jadvalda kursatilgan:

Sochilish kuvvati	R, Om karshilikli rezistorlar soni
	1 Om	10 OM	100 Om	1000 Om	Xammasi
1 Vt	50	300	90	0	440
2 Vt	50	50	0	100	200
5 Vt	0	150	60	150	360
Xammasi	100	500	150	250	1000

«Birgalikdagi extimollik» tushunchasining moxiyatini aniklaymiz. Anik 1 kuvvatli xar kanday nominal karshilik tortib olish extimolligini aniklaymiz. (bu apriornaya - aprior extimollik deyiladi).

Oxirgi ustundagi anik kuvvatdagi karshiliklarning yigindisi soni shundan kelib chikib kidirilgan extimolliklar:


Endi 10 Om karshilikli va 5 Vt kuvvatli karshilikning birgalikdagi extimolligini topamiz. Kutida ularning soni 150 ta bulishi uchun R(10 Om, 5Vt)=150/1000=0.15. Kolgan 11 birgalikdagi extimolliklar xam shunday topiladi. Shunga e’tibor kilish lozimki, (masalan, R(1 Om, 5 Vt)=0
Endi birgalikdagi va aprior extimolliklar tushunchalarini yondoshtirish kerak. Yukoridagi misolda ularning kupaytmasi R(5 Vt)=360/1000=0.36 va R(10 Om)=0.5 shundan keyin R(10 Om)  R(5Vt)= 0.5·0.36=0.18 R(10 Om, 5 Vt)=0.15.
Birgalikdagi extimollik aprior extimolliklar kupaytmasiga teng emas.
Xosil kilingan natijani yaxshirok tushunish uchun shartli extimollik tushunchasini kiritamiz. Bu karrali A xodisaning V xodisa bulib utganligi shartida amalga oshish extimolligi bulib uning uchun belgilash R(A/V) kabul kilingan. Yukoridagi karshiliklar misoliga kaytib 10 Om nominal karshilik 5 Vt karshilikning shartli extimolligini topamiz. 5 Vt li karshiliklar barchasi 360, ularning 150 tasi 10 Om bulgani uchun R(10 Om/5 Vt)=150/360=0.47
Endi bu shartli extimolliklarning 5 vatli karshilik tanlash aprior extimollikka kupaytmasini topamiz. R(10 Om/5 Vt)·R(5 Vt)=0.417·0.36=0.15=R(10 Om, 5 Vt).
Kuramizki, aprior va shartli extimolliklarning kupaytmasi birgalikdagi extimollikka teng.
Bu natijani boshka yul bilan xam aniklash mumkin. R(5 Vt/10 Om)=150/500=0.3 shartli extimollikni karaymiz. U 500 10 om li karshiliklar orasida 150 ta 5 Vt li karshiliklar mavjudligi bilan aniklanadi. Endi kupaytmasini topamiz.
R(5 Vt/10 Om)  R(10 Om)=0.3  0.5=R(10 Om, 5 Vt).
Yana mos aprior va shartli extimolliklarning kupaytmasi birgalikdagi extimollikkka teng.
Bulardan kelib chikib umumiy xolda yozish mumkin: