Murakkab bilish jarayonlari

 

7-rasm. Diqqatni jalb etishning universal qoidalari (qonunlari) 

 

Kontrast

  qonuni.  Masalan,  televizor  ko’rib  o’tirib,  birdan  bir 

kanalning  boshqasi  bilan  ulanib  qolishi,  ranglarning  birdan  almashinishi,  xorij 

safari vaqtida kutilmaganda ona tilida kimnidir orqangizda turib gaplashishi kabilar 

idrokni  aniqlashtirish  va  ubning  uchun  diqqatni  o’sha  narsaga  qaratishga  sabab 

bo’ladi.  Yoki  Toshkentning  an’anaviy  qiyofasida  paydo  bo’lgan  o’ta  zamonaviy 

bino,  masalan,  Banklar  assosiyasiyasi  binosi  kontrast  effekt  beradi,  chunki  u 

boshqa obyektlardan tub farq qiladi. Shuning uchun ham diqqatimiz noan’anaviy, 

ajralib turadigan narsalarga idrokimizni, ongimizni yo’naltiradi. 

 

Qaytaruv

  qonuni.  Telefonda  o’rtog’ingizga  biror  taklifni  aytdingiz 

deylik.  Agar  u  odatiy  “xo’p”  deyish  o’rniga,  qator  qilib  “xo’p”,  “xo’p”,  “xo’p” 

desa,  darrov  o’ylanib  qolasiz,  “buncha  qaytarib  qolding,  zarda  qilmayapsanmi?” 

deysiz  ham.  Saylov  oldi  jarayonlarida  nomzodlar  o’z  fotosuratlari  yoki  siyosiy 

partiyalari  haqidagi ma’lumotlarni  har  bir  mahalla va  katta  ko’chalarga  iladilarki, 

shu orqali ko’pchilikning diqqatini o’zlariga jalb qiladilar. 

 

Yangilik

  qonuni.  Ma’lumotning  yangiligi,  shaxs  uchun  kutilmaganda 

paydo  bo’lishi  ham  diqqatni  jalb  etuvchi  kuchli  omil.  Reklamada  ham  “Birinchi 

---

marta”  deb  berilgan  ma’lumot,  ijtimoiy  jarayonlardagi  yangiliklarning  o’ziga  xos 

betakrorligi,  do’stingiz  ustidagi  yangi  kostyum,  bildirilgan  yangi  fikr  yoki  g’oya 

albatta, o’zgalar diqqatini o’ziga tortmay qolmaydi.