Muqobil energiya manbalari

E_fakt^G(t)=E^G_ya(t)*(a+b )
bu yerda E_fakt^G(t) (kWsoat/m²) yoki (kW.soat) yani 1 oy yoki 1 sutkaga teng bo’lgan (t) ichida gorizontal maydonchaga tushayotgan quyosh radiatsiyasi tushuvining S (km²) hudud uchun o’rtacha ko’p yillik qiymati E_fakt^G(t) (kWsoat/m²) yoki (kWsoat) qachonki E_∑^G(t)= E_pr^G(t) bo’lganda absolyut shaffof va ochiq osmonda yer yuzasida gorizontal maydonchaga 1 oy yoki 1 sutkaga teng bo’lgan (t) ichida S(km²) hududga QR tushuvi bo’lib u quyidagi ifodadan topiladi.
E_ya^G(t)=R^G_pr (t)*cosα(t) t
Bu yerda R^G_pr(t) (W/m²) qabul qilgich maydonchaga QN normal orentatsiyalangan holatida to’g’ri yo’nalgan QN o’rtacha qabul qilgichi
Amerika qo’shma shtatlaridan farqli ravishda a va b konstantalar geografik va iqlimiy sharoitlariga ko’ra keskin o’zgaruvchi Sobiq SSSR ulkan huddi shu uchun yil davomida doimiydir a va b konstantalar yil mavsumlari oylari uchun faqrli qiymatlarni chiziqli interpolyatsiyasida to’rtta xarakterli ko’rinishda beriladi. Namuna uchun quyidagi jadvalda SSSR uchun va Moskva shahri uchun a ning qiymatlari keltirilgan.

1-jadval

oylar	1	4	7	10
a^min(n,b)	Pribaltika 0.30	O’rta osiyo 0.25	Kareliya 0.26	Saxalin.o 0.18
a^max(n.b)	p/o Taymir 0.79	chukotka 0.58	Kazahstan 0.41	Habarovsk.sh 0.46
Moskva sh	0.37	0.29	0.28	0.25

Meteorologik kalendarda shuningdek har doim hisob oyining berilgan sutkasida quyosh porlashining davomiyligi T_ss^fakt(soat) keltirilgan. Bunda T^fakt_ss(soat) yuqorida ko’rsatilgan malumotlarda ekstrapolirovka xatosi (200km – xarakterli masofadan ) yozgi davrda 5% gacha qishki davrda 10% gacha bo’lgan qiymatni tashkil etadi.

Keltirilgan T_ss⁰ (soat) qiymati absolyut shaffof osmonda gorizonga nisbatan quyosh diski o’rtasini topish yoki quyosh portlashining nazariy davomiyligiga mos keladigan formuladan aniqlanadi.

7-mavzu. To‘liq ma’lumot asosida A(φ°, ψ°) nuqtada va berilgan S(km²) hududdagi gorizontal qabul qiluvchi maydoncha uchun yalpi resurslarni hisoblash usullari
Reja
1. Quyosh energiyasining valovoy potensiali.
2. To‘lik ma’lumot asosida A(φ°, ψ°) nuqtada va berilgan S(km²) bo‘yicha hududdagi gorizontal qabul qiluvchi maydoncha uchun quyosh energiyasining resurslarni hisoblash.
3. O‘rtacha sutka yoki bir oylik hisob-kitob intervali uchun boshlang‘ich ma’lumotning chegaralangan tarkibi asosida A(φ°, ψ°) nuqtada va berilgan S(km²) hududdagi gorizontal qabul qiluvchi maydoycha uchun yalpi resurslarni hisoblash usullari.
Yer yuzasida amaliy jihatdan hamma ishlab chiqilgan usullar quyidagi metodik jihatlarda asoslanadi. Hisobga olish kerakki dunyodagi AMS ko’pchiligi qiodaga muofiq qo’zg’almas gorizontal maydonchaga tushayotgan quyosh radiatsiyasinining tushuvi o’lchaydi. Yani berlilgan S (m² yoki km²) hududlar uchun yoki A (A B) nuqtalardagi quyosh radiatsiyasi resureslarini baholashning miqdoriy o’lchovi siaftida qabul qilinadi.
Yer yuzasida berilgan nuqatada A( ) quyosh nurlanishi yoki quyosh energiyasini yalpi patensial tushunchasi ostida odatda bir calendar yili davriga teng vaqtda 1m² maydonga ega gorizontal quyosh qabul qilgich maydoniga tushayotgan quyosh energiyasining o’rtacha ko’p yillik miqdori E^g_val(kWsoat/m²yil) tushuniladi. Yillar bo’yicha quyosh energiyasinining tushishining o’zgaruvchan xarakterini xisobga olib (E^g_val yetarli darajadagi ishonchli qiymatini olish uchun) 11- yillik quyosh sikliga qaraganda katta bo’lgan yetarli uzun T (Yillar) ichida gorizontal quyosh qabul qilish maydonga tushayotgan yig’indi quyosh radiatsiyasi tushuvchi - R_∑^g(t) vaqt bo’yicha uzluksiz malumotlarga ega bo’lsa E^g_val ning qiymati quyidagicha topiladi. ∑_k=1^d