Muqobil energiya manbalari

49-rasm. Chulg’amlarning yulduz 50-rasm. Chulg’amlarni uchburchak
usulida ulanganda klemmalarning usulida ulanganda klemmalarning
o`zaro tutashtirilishi. o`zaro tutashtirilishi.

Qisqa tutashgan rotorli asinxron motorni ishga tushirganimizda uning statoriga man-baadan kuchlanish keladi va dvigatelni statori chulg’amlarida aylanma magnit maydoni ho sil bo`ladi. Bu aylanma magnit maydoni dvigatelning rotorini kesib o`tadi va unda statorni ng magnit oqimiga qarama – qarshi aylanuvchi magnit maydoni hosil qiladi. Shu magnit maydoni ta`sirida rotor harakatga kelib aylanadi. Shunday qilib asinxron dvigatellarni ro-tor chulg’amlarida esa o`zgaruvchan EYuK induktsiyalanadi va o`zgaruvchan tok oqadi. Demak stator va rotor ariqchalarida chulg’amlar joylashgan bo`ladi. Dvigatelni stator chul g’amlari uch fazali tarmoqqa ulanganda aylanuvchan magnit maydoni hosil bo`ladi. Stator chulg’amlaridan oqqan tok hosil qilgan magnit maydoni rotor chulg’amlarini kesib o`tib ularda EYuK ni induktsiyalaydi, natijada ulardan tok oqadi. Magnit maydinining aylanish lar chastotasi (n₀) quyidagicha topiladi. bu yerda f – o`zgaruvchan tok chastotasi,

n₀–aylanishlar tezligi, p–juft qutblar soni. Rotor chulg’amlaridan oqqan tokning aylanuv-chan magnit maydoni bilan ta`siri natijasida rotorni aylantiruvchi kuch (moment) hosil bo` ladi. Shunday qilib elektr energiyasi elektrodvigatellarda mexanik energiyaga aylanadi. Elektromotorlar o`zlarining pasportida ko`rsatilgan nominal ish rejimida ishlatishga mo`l-jallab ishlab chiqarilgan bo`ladi. Elektrodvigatellardagi juft qutblar sonini masalan, 2 marta orttirish bilan magnit maydonining va elektrodvigatel rotorini aylanishlar tezligini 2 martaga kamaytiramiz. Tezlikni rostlashni bunday usulida stator chulg’amining har bir fazasi ketma–ket yoki parallel ulangan bo`lishi mumkin: Mos ikkita qismni ketma–ket ulanga-nida stator chulg’amlari qutblarini soni parallel ulangandagiga nisbatan ikki marta ko`p, aylanishlar tezligi esa, aksincha ikki marta kam bo`ladi.
Faza rotorli asinxron dvigatelning tezliklarini esa reostat yordamida ham rostlash mumkin: Bu quyidagi mulohazalardan kelib chiqadi. Aylanuvchi elektromagnit momentni ng quvvati , valdagi quvvat , bu yerda w1, w2 – maydon va rotorning aylanish burchak tezliklari, m–aylantiruvchi moment. ayirma uch fazali rotordagi issiqlik isroflari sarf bo`ladi. Issiqlik isroflari quvvatining aylantiruv chi maydon quvvatiga nisbati ya`ni elektr dvigatelining sirpanishiga teng. Keltirilgan ifoda tormozlovchi moment va aylantiruvchi moment ham o`zgarmas bo`lgan holda rotor aktiv qarshiligining ortishi bilan sirpanishning ortishini, rotor aylanishlar tezligini esa kamayayishini ko`rsatadi.