Bog'liq ELEKTROTEXNIKA VA ELEKTRONIKA MT. MICHCHJ va A
3. O`zgaruvchan magnit oqimli magnit zanjirlar. Elektromagnit maydon nazariyasiga ko`ra, tokli har qanday o`tkazgichda undagi tok hosil qilgan magnitaviy maydon bilan qurshalgan bo`ladi. Bu tok i ni (shuningdek, tok hosil qilgan magnitaviy maydonning ham) vaqt bo`yicha har qanday o`zgarishi o`tkazgich-da o`zinduktsiya E.Yu.K sini hosil qiladi: Misol tariqasida o`ramlari soni 1 va 2 bo`lgan induktiv bog’langan ikkita konturni ko`rib chiqamiz (38-rasm).
Ulardagi i1va i2toklar tegishli F11va F12magnitaviy oqimlarni hosil qiladi. Agar shu
38-rasm.
tokli o`tkazgich hosil qilgan magnitaviy maydonda boshqa o`tkazgich ham bo`lsa, uning qismlarida o`zaro induktsiya E.Yu.K si deb ataladigan E.Yu.K. induktsiyalanishi mumkin. Birinchi o`tkazgichdagi tokning o`zgarishi bilan ikkinchi o`tkazgichdagi induktsiyalangan E.Yu.K. emorasidagi proportsionallik koeffitsenti o`zaro induktivlik L (Gn) deb, bu o`tkazgichlardan tuzilgan zanjirlar magnit bog’lanishli zanjirlar deb ataladi. Birinchi holda ikkala konturni i1tok hosil qilgan magnitaviy maydon qurshab olgan va i2=0 deb faraz qilamiz (38-rasm, a). U holda ilashgan magnitaviy oqim va o`z induktsiya koeffitsenti tegishlicha 11=W1F11va L1=11/i1bo`ladi. Zanjirlararo magnitli bog’lanish sharti bo`yicha umumiy oqim F11 ning F21 ga teng bo`lgan qismi (F2111 2 konturda ilashgan magnitaviy oqimning o`zaro induktsiyasini hosil qiladi: 21= W2 F21bo`lgan, hol da ilashgan magnitaviy oqim va o`zaro induktsiya koeffitsenti tegishlicha 22=W2F22va L2=22 /i2bo`ladi. U son jihatidan o`zaro induktsiya koeffitsenti bilan aniqlanadi: M21= 21/i1 Huddi shunga o`hshash, i20 va i1=0 (39-rasm). Bunda umumiy oqim F22 ning F12 ga teng bo`lgan qismi (F1222) konturda ilashgan magnitaviy oqimning o`zaro
39-rasm.
induktsiyasini hosil qiladi: 12= W1 F12u son jihatidan o`zaro induktsiya koeffitsenti bilan aniqlanadi: M12=12 /i2 Qarshiligi R bir hil bo`lgan muhit orqali tutashadi, demak: 12= va F21= M12=W1 F12 / i2=W1 W2 / RμM12=W2 F21 / i1=W1 W2 / Rμ O`zaro magnitaviy oqimlar F12 va F21 bir hil masofada va magnitaviy bo`ladi, ya`ni o`zaro induktivlik M=M12=M21 istalgan har bir induktiv bog’lanishli konturlarda bir hil bo`ladi. Konturlarni hususiy induktivliklari L1 va L2 doimo musbat, chunki i1va i2toklar va F11 F22 magnitaviy oqimlar shartli ravishda mosdir (o`ng qo`l parma qoidasi). O`zaro induktivlik M ning ishorasi esa konturlarning o`zaro ulanish sxemasiga bog’lik. Agar i10 va i20 bo`lganda, o`zaro magnitaviy oqimlar F21 va F12 konturlarni xususiy oqimlari F11 va F22 yo`nalishi bilan mos tushsa, bunday konturlar mos ravishda ulangan deyiladi va M>0 bo`ladi. Agar o`zaro magnitaviy oqimlar konturlarning xususiy oqimlariga qarshi yo`nalgan bo`lsa, bunday kontur lar qarama-qarshi ulangan deyiladi va M<0 bo`ladi. Bunda doimo K<1, chunki F11>F21 va F22>F12, ya`ni birinchi konturni hususiy magnitaviy maydoni ikkinchi konturni to`la qurshab ololmaydi.
0>