Muqobil energiya manbalari

9-rasm. Bevosita aloqali chastota o‘zgartgich. a) sxema; b) I va II guruhlar kommutatsiyalari orasi pauzasiz aktiv yuklamada chiqish kuchlanish diagrammasi

CHastota o‘zgartgichlar klassifikatsiyasida ikkita asosiy sinf alohida ajratiladi:
1) o‘zgarmas tok oraliq zvenoli o‘zgartgichlar;
2) oziqlantiruvchi tarmoq va yuklama zanjiri bevosita bog‘langan o‘zgartgichlar. Bu o‘zgartgichlar adabiyotda ba’zan ayon ifodalanmagan o‘zgarmas tok zvenoli o‘zgartgichlar deb ham ataladi.
Bevosita bog‘lanishli o‘zgartgichlar ikkita guruhga bo‘linadi:
─ tabiiy kommutatsiyalanuvchi (oziqlantiruvchi tarmoq kuchlanishi ta’siri ostida) tiristorli o‘zgartgichlar, siklokonvertorlar deb ham ataladi.
─ sun’iy (majburiy) kommutatsiyalanuvchi tiristorli o‘zgartgichlar.

10-rasm. O‘zgarmas tok oraliq zvenoli chastota o‘zgartgichning struktura sxemasi
1960 yillar oxiridan chastota o‘zgartirgichlar o‘zgardilar, bu hol asosan yarim o‘tkazgichlar va mikroprotsessorli texnologiyalarning ishlanmalari natijalari o‘laroq hamda ularning narxlari qiymati pasayishi sababli yuz berdi. Biroq chastota o‘zgartirgichlardagi asosiy prinsiplar avvalgicha qoldi.
CHastota o‘zgartirgichlar tarkibiga to‘rtta asosiy element kiradi:
─ To‘g‘rilagich; ─ Oraliq zanjir; ─ Invertor; ─ Boshqaruvchi sxema.
1. To‘g‘rilagich bir fazali yoki uch fazali oziqlantiruvchi tarmoqqa ulanganda o‘zgarmas tokning pulsatsiyalanuvchi kuchlanishini shakllantiradi. To‘g‘rilagichlar ikki xil bo‘ladi ─ boshqariluvchi va boshqarilmaydigan.
2. Oraliq zanjirlar uchta tipdan bittasi bo‘ladi:
a) to‘g‘rilagich kuchlanishini doimiy tokka o‘zgartiradi.
b) o‘zgarmas tokning pulsatsiyalanuvchi kuchlanishini stabillaydi yoki silliqlaydi va uni invertorga uzatadi.
s) to‘g‘rilagichning o‘zgarmaydigan doimiy tokini o‘zgaruvchan tokning o‘zgaradigan kuchlanishiga aylantiradi.