Muqaddima


RANG KO’RISH NAZARIYALAR1



Download 4,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet298/353
Sana03.09.2021
Hajmi4,57 Mb.
#163474
1   ...   294   295   296   297   298   299   300   301   ...   353
Bog'liq
Normal Fiziologiya Qodirov

RANG KO’RISH NAZARIYALAR1 
XIX 
asming  boshida  T.  Yung  uchta  asosiy  rangni  aralashtirsa,  boshqa  xoxlagan 
rangni  olish  mumkinligiga  asoslanib,  rang  ko

rishning  uch  komponentli  nazariyasini 
takhf  qildi.  Bu  nazariya  to

r  pardaning  har  qaysi  nuqtasida  uchta  asosiy  (qizil,  yashil, 
binafsha)  ranglarni  sezuvchi  tuzilma-  larn  bo`lishi  kerakiigini  taxmin  qilgan.  Nurlar 
rangidan  qat‘iy  nazar,  bu  tuzilmalarning  har  uchalasiga  ta‘sir qiladi.  Ammo,  qizil  rang 
ko

proq qizilni sezuvchi, yashil rang ko

proq yashilni sezuvchi va binafsha rang ko

proq 
binafsha  rangni  sezuvchi  tuzilmalarni  ta‘sirlaydi.  To

r  pardaning  har  bir  nuqtasidagi 
uchliklarning ta‘sirlanish nisbatiga qarab bo'yoqlar aralashadi va u yoki bu rang seziladi. 
Asrimizning  oltmishinchi  yillarida  olkazilgan  tajribalar  kolbachalarni  ulardagi  nur 
yutuvchi  pigmentiga  qarab  chindan:  ham  uch  turga  bo`linishini  ko

rsatdi.  Ularning  biri 
eng  ko

p  miqdorda  qizil,    to`lqin  uzunligi  560  nm  bo`lgan  nurlarni,  ikkinchisi  toiqin 
uzunligi  530  nm  bo`lgan  yashil,  uchinchisi  to  Iqin  uzunligi  ‗30  nm  bo`lgan  binafsha 
nurai yutish qobiliyatiga ega. 
Kolbachalarning  qo

zg

alish  darajasi  yutilgan  nur  energiyasiga  bog

liq.  Qizil  rang 
«qizil» kolbachalarni kuchli qo

zg‘atish bilan birga «yashil» va «binafsha» kolbachalarni 
ham  malum  darajada  qo

zg‗atadi.  Xuddi  shunday  yashil  rang  «yashil»  kolbachalarni 
nihoyatda  qo

zg‗atib,  malum  darajada  «qizil»  va  «binafsha»  kolbachalarga  ta‘sir  qiladi 
va q. k. Kolbachalar faollanishi darajasidagi farq turli rang sezishning asosidir. 
Spektri  keng  yorug‘lik,  masalan,  quyosh  nuri,  uch  turdagi  kolbachalarni  deyarli  bir 
darajada qo‗zg‗atadi, shuning uchun rangsiz, «oq» bo`lib ko

rinadi. 
Ko

p jihatdan qoniqarli bo`lgan rang ko

rishning uch komponentli nazariyasi ba‘zi bir 
psixofiziologik  kuzatishlar  natijasini  tushuntira  olmaydi.  Masalan,  yashil  xalqa  qamrab 
atgan  kulrang  doiraga  qarasak,  doira  qizil  bo`lib  ko

rinadi,  Fizika  qonunlari  bo'yicha 
kulrang  doira  atrofida  qanday  xalqa  bo'lmasin,  bu  doiradan  qaytarilgan  nurlar  spektri 
o'zgarmaydi.  Yoki  nima  uchun  havorang  va  sariq  ranglar,  qizil  va  yashil  ranglar 
aralashganida biri ikkinchisining yo'qolishiga, oq rang hosil bolishiga olib keladi. 
Bu  faktlarni  tushuntirish  uchun  E.  Gering  uch  opponent  tizimlar  nazariyasini  taklif 
qildi. Bu nazariya bo'yicha sariq, havo rang, yashil va qizil asosiy ranglar hisoblanadi. 
Bu  to'rtta  rang  antagonistik  mexanizmlar  yordamida  yashil-  qizil  va  sariq-havorang 
juftlarga boglangan. 
Jufflarni  tashkil  qiluchi  ranglar  qarama-qarshi  (oponent)  ranglar  hisoblanadi  va 
shuning uchun yashil-qizil, havorang-sariq ranglar bo`lmaydi. 
Gering  nazariyasi  bo'yicha,  asosiy  ranglarning  o'zaro  ta‘siri  kolbachalarda  emas, 
antagonistik  munosabatda  bo`lgan  neyronlar  pog‘onasida  yuzaga  chiqadi.  Malum 
neyronni  yashil  rang  qo'zg‘atsa,  qizil  rang  uni  tormozlaydi.  Bunday  ney  ronlar  borligi 
bevosita  tajribalarda  ko

rsatilgan,  ba‘zi  rang  ko'ruvchi.  umurtqali  hayvonlarning  to


pardasida  «qizil  —  yashil»  gorizontal  hujayralar  topilgan.  Ularning  retseptiv  sohasiga  
to`lqin  uzunligi  ‗00—600  nm  bo`lgan  (yashil)  nur  bilan  ta‘sir  qilinsa,  neyron 
membranasi  giperpolyarizatsiyaga  uchraydi  (neyron  tormozlanadi),  ta‘sir  qiluvchi 
numing  to`lqin uzunligi 600 nm dan yuqori bo`lsa, depolyarizatsiya rivojlanadi (neyron 
qo

zg‘aladi). Ganglioz hujayralar qavatida va lateral tizza tanada ham o‗ziga xos rangni 
farqlovchi neyronlar bor. 
Bir  vaqtlar  rang  ko'rishning  uch  komponentli  va  Geringning  opponent  ranglar 
nazariyalari  qarama-qarshi  hisoblanardi.  Hozir  bu  nazariyalarning  bin  ikkinchisini 


 
 
260 
 
toldiradi,  desak  to'g‘ri  bo`ladi.  Uch  komponentli  nazariya  retseptorlar  pog‘onasidagi 
hodisalarni  yaxshi  tushuntirsa,  Gering  nazariyasi  ko

ruv  tizimining  yuqori  pog‘onasi, 
neyronlar o'rtasidagi hodisalarni tushunarli qiladi. 
 

Download 4,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   294   295   296   297   298   299   300   301   ...   353




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish