Muqaddima

 
SHARTLI REFLEKSLARNING TORMOZLANISHI. 
SHARTSIZ TORMOZLANISH 
Tashqi  tormozlanish.  Shartli  refleks  nozikligi  va  o
‘
zgaravchanligi  bilan  shartsiz 
refleksdan  farq  qiladi.  Turli  xildagi  yot  ta‘sirotlar  sharth  refleksning  susayishiga  va 
tormozlanishiga olib keladi. Masalan, sharth ovqatlanish refleksini paydo qilishdan oldin 
qandaydir yot ta‘sirot paydo bo
‘
Isa, shartli refleks yuzaga chiqmaydi, u tormozlanadi. 
Agar  tajribadagi  hayvonning  biror  joyi  og‘risa,  qovug‘i  to  lib  ketsa,  biror  narsadan 
bezovtalansa  ham  shartli  refleks  tormozlanadi,  Bu  tormozlanishni  shartli  refleksga  yot 
bo`lgan  tashqi  ta‘sirotlar  chaqiradi,  Shuning  uchun  u  tashqi  tormozlanish,  deb  ham 
ataladi. 
Chegaradan tashqari tormozlanish. Agar shartli refleksni yuzaga chiqaradigan shartli 
signal  haddan tashqari kuehh  bo`lsa,  shartli  refleks  vujudga kelmaydi. I. P. Pavlovnapg 
fikricha,  bu  tormozlanish  nerv  hujayralarini  haddan  tashqari  kuchli  ta‘sirot 
shikastlashidan saqlaydi. 
Tashqi  tormozlanish  ham,  chegeradan  tashqari  tormozlanish  ham  nerv  tizimining 
tugma  xossalariga  bog‘liq.  Shu  sababli,  I.  P.  Pdvlov  ularni  shartsiz  tormozlanish,  deb 
atagan.