Muqaddima

MODDA VA ENERGIYA ALMASHINUVI 
Modda  va  energiya  almashinuvi  tirik  organizmning  asosiy  funksiyasidir,  Bu  jarayon 
organizmda  va  barcha  tuzilmalarida  doimo  beto'xtov  ro
‘
y  berib  turavchi  kimyoviy  va 
fizikaviy o'zgarishlardan hamda energiya almashhiuvidan iborat. 
Moddalar  almashinuvi  assimilyatsiya  va  dissimilyatsiya  degan  ikkita  jarayonning 
birligidir. 
Tirik  materiyaning  yaratilish  jarayonlari.  organizmga  tashqi  muhitdan  tushgan 
moddalarning  hujayralar  tomorudan  o'zgartirilishi  oddiyroq  kimyoviy  moddalardan 
murakkabroq  kimyoviy  birikmalar  hosil  bo`lishi,  organizmda  tirik  protoplazma 
sintezining majmuasi assimilyatsiya deb ataladi (assimulo — o'xshataman). 
Dissimilyatsiya  (dissimulo  —-  o'xshamaydigan  qilaman)  hujayralar  tuzilmasi, 
jumladan oqsil birikmalar tarkibiga kiradigan moddalarning parchalanishi, bolinishi, tirik 
materiyaning  yemirilishi  demakdir.  Bunda  parchalanish  mahsulotdari  organizmdan 
chiqib ketadi. 
Assimilyatsiya  va  dissimilyatsiya  bir-biriga  qarama-qarshi  va  o
‘
zaro  chambarchas 
bog`langan jarayonlardir. 
Modda  almashnnuvi  natijasida  bir  xil  moddalar  ikkinchi  xil  moddalarga  aylanadi. 
Bunda  energiya  bir  holatdan  ikkinchi  holatga  oladi,  kimyoviy  birikmalardagi  potensial 
energiya ular parchalanganda asosan issiqlik, mexanik va qisman elektr energiyasi kabi 
kinetik energiya turlariga aylanadi. 

---

 
 
210 
 
Organizm  sarfmi  toldirish.,  tana  massasini  saqlash  va  o'sish  ehtiyojlarini  qondirish 
uchun unga tashqi muhitdan doimo oqsil, yog‘, uglevodlar, vitaminlar, mineral tuzlar va 
suv  tushib  turishi  kerak.  Ularning  miqdori  va  sifati  or-  ganizmning  holatiga  va  uning 
yashash  sharoitiga  mos  kelishi  zarur.  Bunga  ovqatlanish  yofli  bilan  erishiladi    So'ngra 
organizm  har  xil  moddalar  parchalanishi  natijasida  hosil  boluvchi  qoldiq  moddalardan 
tozalanishi lozim. Bunga chiqaruv a‘zolari faoliyati tufayli erishiladi