Muomaladagi pullarning shakllari va turlari. Pulning turlari. Pul o‘zining evolyusiyasi jarayonida metall (oltin, kumush, mis), qog‘oz

Pul tizimini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi organ.
Pul tizimi — muamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy etilgan pul munosabatlari. Tarixan Pul tizimining metall pul muomalasi va pul belgilari (qogʻoz pullar) muomalasi koʻrinishlari bor. Oʻz navbatida metall pul muomalasi tizimi bimetallizm va monometallizmta boʻlinadi. Oʻzbekiston Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995 yil 21 dek.da qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi konunga muvo-fiq tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm. Soʻmning chet el valyutalariga nisbatan kursini OʻzR Markaziy banki belgilaydi va matbuotda eʼlon qiladi. Oʻzbekiston hududida nakd pullar (banknotlar va tangalar) ‘va naqd boʻlmagan pullar (kredit muassasalarida hisobvaraqlardagi mablagʻlar koʻrinishida) amal qiladi.
Umuman pullar qo’yidagi turlarga bo’linadi
1. Qog`oz pullar
2. Kredit pullar. Kredit pullar qoђoz pullardan farq qilib ular bir vaqtni o’zida qiymatni ifodalaydi va u kredit xujjat bo’lib, kreditor va qarz oluvchi o’rtasidagi iqtisodiy munosabatni aks ettiradi. Kredit pullarga davlat banki biletlari, veksel, banknot, chek, kredit kartochkasi va boshqalar kiradi.
3. Tangalar asosan nekel va bronzadan tayyorlanadi. Tarixiy ma’lumotlarga kura birinchi tangalar bundan 26 asr oldin Lidiya va Xitoyda, VII asrlarda xozirgi Markaziy Osiyo davlatlarida, IX-X asrlarda Kiyev rusida zarb kilingan. Dastlab tangalar oltindan, keyinchalik ular boshqa metallda zarb kilingan.
Qog`oz pullar tarixiy manbalarga kura XII-asrda Xitoyda, 700-yillarda kumush tangalar chiqarilgunga kadar Buxoro davlatida kogoz puldan foydalanilgan. Amerika va Yevropada qoђoz pullar XVII-XVIII asrlarda chiqarilgan

4. 
   Emissiya tizimi - Bu muomiladagi bank biletlari, xazina biletlari, qoђoz pular va qimmatli qoђozlarni chiqarishdir. Buni Markaziy bank amalga oshiradi. Šimmatli qoђozlarni ularni emitentlari - davlat, banklar, xissadorlik jamiyatlari chiqaradi.
   
5.