Мундарижа

Лм = ^Pe ^{/ P}

Лм = Pe /Pi = 0.83/1,15=0.721

Effektiv foydali ish koeffitsienti:

Л, =Л * Лм Л_е =Лг * Л_м = 0.337*0.721=0.242

Yoqilg’ining effektiv solishtirma sarfi:

g, = 3,6*10³/(0,Ле), kg/kVt s g_e = 3,6*10 /(0,л„) = 3.6*10³/(42500*0.242)=0.34 kg/kVt s

Dvigatel nominal rejimda ishlaganda yoqilg’ining soatli sarfi:

Оё = ge *10^-3 N,, kg/soat Bunda N_en - dvigatelning nominal kuvvati, kVt

^Оё = ge *¹⁰"^{3 N}en = 48 kg/soat

2. 
   SILINDRNING ASOSIY O’LCHAMLARI VA DVIGATELNING SOLISHTIRMA KO ’ RSATKICHLARI
   

Dvigatelning litraji:

V, = 30* r* N_m /(P_en_H), dm³

Bunda r- taktlar soni.

V, = 30*r*N_n /(P_en_H) = 30*4*138/(0.83*5000)=3,99 dm³

Silindr to’la hajmi:

V_a = V, / i, dm³

Va = V, / i = 3,99/4=1

Bunda i- tsilindrlar soni.

Porshen tubining yuzasi:

F_n = tzD ² / 4, dm²
F_n = nD² / 4 = 3,14*0,67²/4=0.352 dm² Bunda D- tsilindr diametri, dm

nD ²

Silindrning ishchi hajmi:

V_h =ⁿ— * S, dmm

4

314*0 67²

V_h = - ^, *0,108,54 = 0.382 dm<sup>1

h</sup> 4

Dvigatelning effektiv burovchi momenti

Me = 9550N, /n„ N m

Me = 9550N_en / nH = 9550*138/5000=263.58 Nm Kutiladigan litr quvvati

N_n = N_en / V»' kVt/l N_n = N_en / V_n = 138/2.61=34,58 kVt/l

Solishtirma porshen quvvati

N_n = N_en / F_n i, kVt/dm²

N_n = N_en / F_ni = 138/0.352*4=15.66 kVt/dm² Litr massasi

g» = ^G_yP ^{/ V}n, kg/l

g.» = Gyp / V» =

Dvigatelning solishtirma massasi

gN = ^Gp ^{/ N}en, kg/kVt

gN = ^Gp ^{/ N}en =
Siqish chizig’ini qurish uchun:

^tgp1 = ^(tg^a +^{1)n1 -1}, grad tgPx = (tga +1)ⁿⁱ -1 = (tg17+1)¹³⁸-1=0.418 Д =23.99⁰

Kengayish chizig’ini qurish uchun:

^tgp2 = ^(tga +^{1)n2 -1}, grad tg0₂= (tg17 +1)¹'²³⁶ -1 = 0.372 Р_г =21,33⁰

Bu erda n₁- politropik siqishning o’rtacha ko’rsatkichi. n₂- politropik kengayishning o’rtacha ko’rsatkichi.

Indikator diagrammasidan o’rtacha indikator bosimni topish

Qurilgan indikator diagrammasidan o’rtacha nazariy indikator bosim topiladi. Planimetr yordamida indikator diagrammasining m-c-z¹-z-d-m foydali yuzasi F_ind topiladi. Bu yuzani diagrammaning с ga teng bo’lgan asosiga bo’lib va bosim masshtabi ga ko’paytirilib, nazariy o’rtacha indikator bosimning chizmadan olingan qiymati Ri topiladi:

^Pir = ^FuHd *M^/S, mPa P_ir = F_ind*v/S =4074*0.03/108,54=1,12 mPa

Bu qiymatni hisoblab topilgan Pi bilan solishtirilib, indikator diagrammaning qurish aniqligi topiladi. Bosimlar orasidagi farq 3...4 % dan oshmasligi kerak.

3. 
   Indikator diagrammasini to‘g‘ri qurilganligini tekshirish
   

Buning uchun indikator diagrammasidan topilgan o’rtacha indikator bosim P_igr ni analitik yo’l bilan topilgan o’rtacha indikator bosim Pi bilan taqqoslanadi.

Buning uchun P_igr quyidagicha topiladi:

^Pirp = ^FuHd ^/(VhMp ⁾, mPa

Bunda F ind- qurilgan indikator diagrammasining foydali maydoni, mm²

Pigr = F ind/(Vh ^p) =0.355 mPa

Qurish xatoligi

V = (Pr - Prp )*100%/P_lr

V=(Pr P,)*100% /Pi =(1,15-1,12)*100/1,15=2,6%

Xatolik 5 % dan oshmasligi kerak. Agar xatolik 5 % dan ortiq bo’lsa indikator diagrammasi qayta quriladi.

4. 
   KSHM DETALLARINING ILGARILANMA HARAKATINING SOLISHTIRMA INERTSIYA KUCHLARI DIAGRAMMASINI QURISH.
   
   1. 
      Solishtirma inertsiya kuchlari qiymatini aniqlash
      

Bunday diagrammani 3 xil usul bilan qurish mumkin.

1. 
   Prof. Tolle usuli.
   
2. 
   Grafik usul.
   
3. 
   Analitik sul.
   

Kurs loyixasini bajarishda talabalar uchun Tolle usulidan foydalanishni maslahat beramiz. Buning uchun inertsiya kuchlarining maksimal va minimal qiymatlarini quyidagi formulalar orqali topamiz:

^Pj max = rnrm²⁽\ + Я₂⁾ , N,

P._m>x = 0.124* 0.054* 523²(1 + 0.25) = 2313.189N

^Pj min = ^m™^{2 (1 -Л}2⁾ , N.

P„,i„ = 0.124* 0.054* 523² (1 - ^) = 1387,908n

Bunda r- krivoship radiusi, m . ю- krivoshipning burchak tezligi, rad/sek.

X₂ = 0,25- propatsionallik koeffitsenti

ю = m/30, rad/sek ю = лп/30 =3.14*5000/30=523 rad/sek m -porshen va xalqalarning umumiy massasi.

m = mkp + 0,275 mksh

m = m_kp + 0,275 m_ksh =89,7 + 0.275*126,8=124gr

m_kp -porshen barmog’ining massasi, kg mksh -shatun massasi, kg.

mkp = Gkp /g, kg sek /m

^mkp =880/9.8=89,7 gr mkp = Gksh /g, kg sek/m mkp=1243.2/9.8=126,8 Bunda G_kp, G_ksh -porshen va shatun komplektlari massasi.

Benzinli dvigatellar uchun

Gkp /Fp = 25...35 g/sm² G_kp /F_p =25 qabul qilamiz

^Gkp=25*35,23=880 gr Gksh /Fp = 35...55 g/sm²

G_ksh /Fp =45 qabul qilamiz G_ksh=35*35,23=1243.2gr Aofaa F_p -porshen yuzasi,sm .

F_p = TtD²/4=(3,14*6,7²⁾/4=35,23sm²

D-porshen diametri, sm.

O’ r t a ch a i n e r ts i ya k u ch i :

Pj_sr = 3mra)² X₂, N P_jsr = 3mra² ^₂=3*0.124.56*0.054*523²*0.25=1387,908 N

Solishtirma inertsiya kuchlarini topamiz:

amax = Pimax/ F_p=2313,189/3523=0,656 amin = Pimin / Fp=1.81375/3523 =0,393

acr = Pisr / Fp=0.393

Inertsiya kuchlarining kesmalarini inertsiya kuchlari miqdorini bosim masshtabi v ga bo’lib topamiz.

amax = a_imax / Vp =0.656/0.03=21,88mm a_min = a_imin / V_p =0.393/0.03=13,13mm

^acr ^aimax + ^aimin^{/2 17,50mm}

4. 
   MAXOVIKNING MASSASINI HISOBLASH
   

Maxovikning massasi quyidagi formula orqali topiladi:

m = 3600 A_ort / n²D²S , kg m=3600*5176259/5000²*350²*0.001 =6,08kg Bunda A_ort- gazlarning ortiqcha ishi. Bu ishni maxovik yengishi kerak.

Aort = Fort*Vp*Vl*Fp , dj

A_ort = 1724*0.03*2.84*3523=400711.797

Л

F_ort- tangentsial kuchlarning ortiqcha maydoni, m Vi*- uzunlik masshtabi

Vl =4nr/240=4*3.14*54,27/240=2.84 r- krivoship radiusi, mm Fp- porshen yuzasi, mm

2D_ur- maxovikning og’irlik markazi bo’yicha diametri

D_ur=350...450 mm S- tirsakli val aylanishining notekkislik darajasi.

Dizelli dvigatellar uchun:

S = 0.01...0.001

m = 3600 A_ort / n²D²S =6,08kg

A D A B I YO T L A R Asosiy adabiyotlar

1. 
   Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari / I.A.Karimov. - T.:O’zbekiston, 2009. - 56 b.
   
2. 
   Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va Yangilashni izchil davom ettirish
   

• 
  davr talabi. Prezident Islom Karimovning 2008 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2009 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasi // Xalq so’zi, 2009 yil 14 fevralb.
  

3. 
   Fayziyev M.M., Miryunusov M.M., Orifjonov M.M., Bozorov B.I.Ichki yonuv dvigatellari. T.Turon-Iqbol 2007- 608 b.
   
4. 
   Qodirov S.M. Ichki yonuv dvigatellari. Darslik. Toshkent, 2006 y.
   
5. 
   Almatayev T.O., Nosirov I.Z. Trans'ort vostialari ichki yonuv dvigatellari. O'quv qo'llanma. Andijon: Hayot, 2002.
   

Qo'shimcha adabiyotlar

1. 
   КЪлчин А.И., Deмиdov V.n. PaccheT avтoмobилкныx и TpaKTopHbix dvиgaтeлeй. - Vbicsh.shK. 2000, - 340 с.
   
2. 
   Qodirov S.M., S.E.Nikitin. Avtomobil va traktor dvigatellari Toshkent 1992y.
   
3. 
   Кaримov У.К. TpaKTop va avтoмobиль dvиgaтeллaри нaзaрияcи.
   

ToshKeHT: MexHaT, 1989.-232 b.

4. 
   Nosirov I.Z. “Ichki yonuv dvigatellari”. Ma'ruzalar kursi. AndMII, 2008.
   

Internet saytlari

1. 
   www.uzsamauto.com
   
2. 
   www.uzth.uz
   
3. 
   www.uzdongju.uz
   
4. 
   www.avtooyna.uz
   
5. 
   www.uzkoje.uz
   
6. 
   www.uzautosanoat.uz
   

«TASDIQLAYMAN» «Avtomobilsozlik» kafedrasi mudiri

dots., t.f.n. T.Almatayev

« » 2017 y.

Kurs loyixasini bajarish bo'yicha

TOPSHIRIQ

AT yo'nalishi 4- bosqich guruh talabasi

№	Ko'rsatkichlar	belgilanishi	O'lchov birligi	Qiymati
1.	Reyting daftarchasining nomeri	№
2.	Dvigatel rusumi	Peugot106	dizel
3.	Dvigatel turi
4.	Dvigatel quvvati	Nn	kVt	138
5.	Tirsakli valning aylanishlari soni	Пп	ayl/min	5000
6.	Siqish darajasi	s		17
7.	Xavoning ortiqchalik koeffitsienti	а		0,93
8.	Tashqi muhit xarorati	To	K	296
9.	Qoldiq gazlar xarorati	Tr	K	893
10.	Issiqlikdan foydalanish koeffitsienti	S		0,86
11.	Porshen yo'lining silindr diametriga nisbati	S/D		1,62

Bajariladigan ishlar ro'yxati Kirish

1. 
   Dvigatelning issiqlik xisobi
   
   1. 
      Ishchi jism parametrlari
      
   2. 
      Kiritish j arayoni
      
   3. 
      Siqish jarayoni
      
   4. 
      Yonish jarayoni
      
   5. 
      Kengayi sh jarayoni
      
   6. 
      Chiqarish jarayoni
      
2. 
   Dvigatelning indikator ko'rsatkichlari
   
3. 
   Dvigatelning effektiv ko'rsatkichlari
   
4. 
   Silindrning asosiy ulchamlari va dvigatelning solishtirma ko'rsatkichlari
   
5. 
   Indikator diagrammasini qurish va undan o'rtacha indikator bosimni aniqlash
   
6. 
   Indikator diagrammasini to'gri qurilganligini tekshirish
   
7. 
   KSHM detallari ilgarilanma xarakati solishtirma inersiya kuchlari diagrammasini
   

qurish

8. 
   Yoyma indikator diagrammasi, solishtirma inersiya kuchlari diagrammasini va ularning qo'shma diagrammasini qurish
   
9. 
   Tangentsial kuchlaring o'rtacha qiymatini topish 10 p₁ kuchlarining to' griligini tekshirish
   

11. 
    Maxovikning massasini xisoblash
    
12. 
    Adabiyotlar
    

Kurs loyixasining raxbari

1INDIKATOR DIAGRAMMASINI QURISH

1. 
   Hajm va bosimlar uchun quyidagi shartlar asosida v_v va v_p masshtablar belgilanadi:
   

1. 
   abtsissa o’qiga, ishchi hajmning qiymatini porshen yo’liga teng qilib joylashtiriladi, ya’ni
   

V_v = Vh / S, dm³/mm

2. 
   ordinata o’qiga bosim quyidagi masshtablarda joylashtiriladi: benzinli dvigatellar uchun:
   

• 
  = 0.02...0.04mPa/mm: