Мундарижа сўзбоши

CHotqol-Farg‘ona seysmik faol zonada eng faol yer qimirlash
hududlaridan biri Piskom-Qorjantog‘ seysmogen zonasi
hisoblanadi. Uning asosini Ugam-Qorjantog‘ yer yorig‘i tashkil
etadi. Bu erda 1937 yilda Piskom, 1946 yilda CHotqol, 1959
yilda Burchmulla, 1966 yild^a Toshkent, 1971 yilda Abay Bozor,
1972 yilda Xalqobod, 1977 yilda Tovoqsoy, 1980 yilda
Nazarbek zilzilalari sodir bo‘ldi. Hozirgi kunda zonaning
seysmik rejimi o‘zgarishi kuzatilmoqda. SHuningdek, bu
rejimga CHorvoq suv omborida to‘planayotgan suvning ta’siri
bor-yo‘qligini sinchiklab o‘rganilmoqda. Toshkent zilzilasi 1966 yilning
26 aprel tongida mahalliy vaqt bilan soat 5 dan 22 daqiqa 52
soniya o‘tganda boshlangan. Avval qattiq gumburlash tovushi
eshitilib, shaxar chekkasida shafaq ko‘ringan (kuchli
zilzilalar oldidan paydo bo‘ladi). Bu yer ostida yig‘ilgan
kuchlanishning yer yuziga chiqqan paytida elektr energiyasiga
aylanishidan sodir bo‘ladi. Ro‘y bergan zilzila o‘chog‘i Toshkesh
ostida 5—10 km chuqurlikda joylashgan. Zilzila energiyasi
10¹⁴ joulga teng bo‘lib, yer qimirlash markazida (Qashqar
maxallasida) uning kuchi 8 ballga etgan, shaxar chekkasida 6
ball bo‘lgan. Zilzila 6 — 8 sekund davom etib, tebranish 1
sm.gacha borgan. Birinchi kuchli zarbdan so‘ng silkinishlar
takrorlanib, tez vaqt ichida 500 tadan oshib ketgan, ularnint
ichida 5 ta zilzilaning (10 mayda, 24 mayda, 4 iyunda, 24 iyunda
va 4 iyulda bo‘lgan zilizilalarning) kuchi 7 ballga yaqinlashgan.
Toshkent markaziy seysmik stansiyasi Toshkentda
zilzilaning 1500 marta takrorlanganligini qayd qilgan.
Ma’lumotlarga ko‘ra, 8 balli silkinish Toshkentda 1868 yilda bo‘lgan. Toshkent seysmostansiyasining bergan ma’lumotlariga ko‘ra, 1915 yildan 1953 yilgacha Toshkentda 89 marta yer qimirlagany kuzatilgan. SHundan 22 tasi 4 ball, 6 tasi 4 — 5 ball, 15 tasi 5 ball, 2 tasi 6 ball kuchga ega bo‘lgan ekan.