Mundarija mutaxassisliklar Betlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

10 
5A310301 «Metallurgiya» (metall turlari bo‘yicha) 
Tuzuvchi:
Azimov O.A. – “Metallurgiya” kafedrasi mudiri, t.f.n. dotsent 
Xo‘jaqulov N.B. – “Metallurgiya” kafedrasi dotsenti, t.f.f.d. PhD 
Taqrizchi:
Normuratov R.I. – NKMK 1-sonli GMZ KB innovatsion-texnik 
xizmati yetakchi mutaxassisi 
 
KIRISH 
Har qanday davlatning iqtisodiy potensialining oshishi, ishlab chiqarish kuchini 
mineral xomashyo bazasi, ularni qazib olish va qayta ishlashga bog‘liq. 
Respublikamiz foydali qazilmalarning zahiralari bo‘yicha dunyoda etakchi 
o‘rinlarni egallaydi. 
Rangli metall ma’danlari texnologiyasi metall ishlab chiqarish jarayonining 
tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu sanoatning asosi mineral va texnogen xom ashyolar 
hisoblanadi. Ular moddalar tarkibi xilma-xilligi, ulardagi qimmatli komponentlar 
miqdori, ishlab chiqarish hajmlari va samaradorligi bilan ajralib turadi. 
Hozirgi vaqtda rangli metall ma’danlari qayta ishlanib, D.Mendeleyev davriy 
jadvalining 70 dan ortiq elementlari ajratib olinadi. Qayta ishlanayotgan ma’danlar sifati 
va ulardagi metallar miqdori uzluksiz kamaymoqda. Ma’danlar ko‘pincha bir qancha 
qimmatli minerallar bo‘lgan polimetall, majmua ko‘rinishida bo‘ladi. Ularda qimmatli 
minerallarning birgalikda bo‘lishi, ularni dastlab boyitish usullari bilan ajratmasdan 
metallurgiya jarayonlarini qo‘llashni qiyinlashtiradi yoki umuman imkoniyati bo‘lmaydi. 
Metallurgik jarayonlar texnika va texnologiyasining hozirgi holati rangli va 
ayniqsa noyob metallar miqdorlari samaradorlik chegarasida bo‘lgan mineral 
xomashyolarning yangi turlarini ishlab chiqarishga jalb qilish imkoniyatini beradi va eng 
takomillashgan texnologik jarayonlar va sxemalar, jihozlar, nazorat usullari qo‘llanishini 
talab qiladi. Foydali qazilmalar va texnogen xomashyolarning yangi turlari 
o‘zlashtirilmoqda, ulardan qimmatli komponentlarning ajratib olinishi ortib bormoqda. 
Bu fanda metallurgik jarayonlarning an’anaviy va noan’anaviy usullari haqida 
nazariy ma’lumotlar, bu jarayonlarda ishlatiladigan dastgohlarning tuzilishi, ishlash 
tartibi, ularning asosiy texnologik parametrlari, bu jarayonlarga ta’sir qiluvchi omillar 
atroflicha talqin qilingan. Metallurgik jarayonlari va dastgohlarni takomillashtirishning 
mumkin bo‘lgan yo‘nalishlari ko‘rsatiladi.