Mundarija: Kirish VII guruhning asosiy guruhcha elementlari va ularning amaliy ahamiyati Galogen kichik guruh elementlarining xossalari

Izotop	Atom massasi (m.a.b.)	Yemirilish jarayoni	Yarim yemirilish davri
Yadroviy spini
^35Cl	34,968852721	−	Barqaror	3/2
^36Cl	35,9683069	β-yemirilish (^36Ar ga )	301000 yil	0
^37Cl	36,96590262	−	Barqaror	3/2
^38Cl	37,9680106	β-yemirilish (^38Ar ga )	37,2 daqiqa	2
^39Cl	38,968009	β-yemirilish (^39Ar ga )	55,6 daqiqa	3/2
^40Cl	39,97042	β-yemirilish (^40Ar ga )	1,38 daqiqa	2
^41Cl	40,9707	β-yemirilish (^41Ar ga )	34-soniya
^42Cl	41,9732	β-yemirilish (^42Ar ga )	46,8 soniya
^43Cl	42,9742	β-yemirilish (^43Ar ga )	3,3 soniya

Kashf etilishi tarixi va nomining kelib chiqishi

Xlorning vodorod bilan birikmasi – xlorovodorod birinchi marta 1772-yilda Jozef Pristli tomonidan olingan edi. Xlorni alohida element holatida olinishi esa 1774-yilda shved kimyogari Karl Vilgelm Sheele tomonidan amalga oshirilgan. U pirolyuzit minerali va xlor kislotasini o‘zaro ta’sirlashishi natijasida quyidagicha reaksiya keltirib chiqargan va natijada xlorni alohida holda ajratib olishga muvaffaq bo‘lgan:

4HCl+MnO₂→MnCl₂+Cl₂↑+H2O.



Brom haqida malumot

Brom – bu yomon hid va zararliligi tufayli ehtiyotkorlik bilan murojaat qilish kerak bo’lgan moddadir. U kimyoviy jarayonlarda muhim o’rin tutadi. Shuningdek, u ozonning dushmani hisoblanadi.

Kimyoviy belgisi: Br
Lotincha nomi: Bromum
Atom raqami: 35
Davr: 4
Nisbiy atom massasi: 79.907
Guruh: 7.A
Oksidlanish darajasi:   +7, +5, +3, +1, 0, −1
Elektron konfiguratsiya:  [Ar]3d¹⁰ 4s² 4p⁵
Aggregatsiya holati:  Qattiq
CAS raqami:    7726-95-6
Ochilishi:  1825 yil
Ionlanish energiyasi [eV]:    11.84
Elektrmanfiylik: 2.96
Zichligi:   3.102 g /sm³

Brom ko’plab kimyoviy funktsiyalarga ega bo’lgan, ammo odamlar uchun juda xavfli bo’lgan elementdir. Agar ba’zi bir brom birikmalariga duch kelsangiz, teringiz darhol yara bo’ladi. Brom o’ziga xos yomon hidga ega va agar bu hid kiyimingizga singib ketsa, uni olib tashlashga qiynalalasiz. Ehtimol, kiyimni tashlab yuborish, hidni ketkazish xarajatlaridan kam xarajat qilinadi. Galogenlar orasida eng yengil elementlardan biri bo’lgan brom uchuvchan xususiyati tufayli ozonga jiddiy zarar etkazishi aniqlandi. Brom hatto ozonning uchdan bir qismiga zarar etkazish sababi sifatida ko’rsatiladi. O’zining yomon hidini va odamlarga va hayvonlarga etkazadigan zararlarini qoldirib, u ko’plab mahsulotlarni ishlab chiqarishda muhim rol o’ynaydi.

Bromning kashf etilish tarixi

Brom – bu ikki kimyogar tomonidan mustaqil ravishda topilgan element. Uni 1825 yilda nemis kimyogari Karl Yakob Lyovig va 1826 yilda frantsuz kimyogari va farmatsevti Antuan Balard kashf etgan.

Lyovig bromni 1825 yilda o’zining tug’ilgan shahri Bad Kreuznaxdagi mineral suv manbasidan ajratib olgan. Lyovig xlor bilan to’yingan mineral tuz eritmasidan foydalangan va dietani efir bilan bromni ajratib olgan. Efir bug’langanda keyin jigarrang suyuqlik qoldi. Lyuvig natijalarini e’lon qilishni kechiktirganda, Balard bromni kashf etgan kishi sifatida qayd etilgan.

Balard brom kimyoviy moddalarini Montpellier tuzli botqoqlaridan mox kulidan topdi. U yod ishlab chiqaradigan dengiz o’tlarida brom borligini angladi. Balard xlor bilan to’yingan suv o’tlari kulidan distillangan brom olgan. U kashf etgan moddaning xususiyatlari xlor va yod o’rtasida bo’lgan. Balard natijalari Fanlar akademiyasidagi ma’ruzada namoyish etildi. Keyinchalik u «Chemistry and Physics Analysis» jurnalida chop etildi. Balard yangi elementga lotin tilida «sho’r suv hosilasi» degan ma’noni anglatuvchi «murid» nomini taklif qildi. Biroq, ba’zi kimyogarlarning taklifi bilan frantsuz tilida «brom» nomi berildi, yunoncha «bromos» so’zi «hid» yoki «hid» dan olingan. Ushbu nom o’zbekchaga «brom» nomi bilan o’tgan.