Ўзбекистон ўз хохуши ва таклифи билан 1992- йил 2-мартда Б.М.Т. га аъзо бўлди.
Президентимиз И.А. Каримов Б.М.Т. бош ассамблеясининг 1993 -йил 48- сессиясида иштироок этиши ва унда 27- сентябрда қилган маърузаси ўзбекистоннинг жахонда кўҳна ва ёш навқирон давлат сифатида намаён этди.
Ўзбекистоннинг ташаббуси билан Б.М.Т. раҳнамолигида 1995-йил 15-16 сентябр кунлари М.Осиё хавсизлик вахамкорлик масаларига бағишланган Тошкент кенгаш –семинари бўлиб ўтди. Бунда 31 давлат 6 та халқаро ташкилот иштирок этди.
1993 йил Ўзбекистон 29- октябрда UNESCO нинг Париждаги қароргохида аъзоликга қабул қилиш мароссими бўлиб ўтди.
ЎзбекистонРеспубликасиўзташқисиёсатидаБМТбиланҳартомонламаалоқалариниривожлантиришвамустаҳкамлашгаҳаракат қилишбиланбиргаунингэнгнуфузлиихтисослашганташкилотлариданбири-ЮНЕСКО (таълим, фанвамаданиятбиланшуғулланувчихалқароташкилот) биланҳамалоқалариникучайтиришгажиддийаҳамиятберибкелди.
БугунгикундаЮНЕСКОПрезидентимизИ. Каримовтаъбирибиланайтганда, жаҳондагиэнгнуфузлимаънавиятваэзгуликташкилотиҳисобланади.БутўғридаюртбошимизЮНЕСКОнинг 50 йиллигимуносабатибиланунинг 1996 24 апрелдаПариждабўлганижроиякенгашисессиясидасўзлаганнутқидашундайдеганэди:
«ЮНЕСКО-халқароташкилотсифатидабугунгикундаилмфан, маданиятвамаорифнингмиллийтизимларинибирлаштирганҳолда, айнипайтдауларнижаҳонинтеллектуалтараққиётинингинтеграциятажрибасибиланбойитаётган, халқларнибутунинсониятнингжудабоймаънавиймеросибиланошно қилаётганкўприккаайланган.
ЮНЕСКОнингбарчага–каттавакамсонлихалқларгаўзтарихийвамаданийютуқларининамойишэтиш, уларнингжаҳонинтеллектуалмаконгаинтеграциялашувийўлидагиинтилишларинирўёбгачиқаришучунмутлақобирхилимкониятяратиббераётганмуҳимхалқароанжумансифатидатутганўрнибебаҳодир.
Бизўтмишсизкелажакбўлмаганидек, ҳамкорликвамаданийинтеллектуалмаконнингинтеграциясисизтараққиётҳамбўлмаслигигааминмиз. ШунингучунҳамтараққиётнингмустақилйўлиданбораётганЎзбекистонЮНЕСКОбиланмустаҳкамҳамкорликқилмоқда, жаҳоннингэзгуликсиёсатиниривожлантиришдаиштирокэтишмақсадидахалқаромиқёсдамаънавийалоқаларникенгайтиришвамустаҳкамлашучунолдимиздаочилаётганимкониятларданфаолликбиланфойдаланмоқда».
ДарҳақиқатЮНЕСКОнингЎзбекистонгабераётганэътиборитуфайлимамлакатимизда, айниқсакейингийиллардакўпгинамуҳимтадбирларамалгаоширилмоқда.
Жумладан, 1994 йилнинг 24 октябридаПариждагиЮНЕСКОнингмажлисларўтказиладиганзалида «УлуғбеквабуюкТемурийлардаври» мавзуидахалқароконференциябўлибўтди. «Улуғбекваанъанавийсанъат» кўргазмасиочилди.
1996 йилнинг 22 февралидаЮНЕСКОБухорошаҳриниЖаҳонмаданиймеросиҳисобланувчиваЮНЕСКОҳимоясидабўлганшаҳарларрўйхатигакиритиштўғрисидақарорқабулқилди. ШуйилнингмартойидаЮНЕСКОшафелигидаСамарқандҳунармандларуюшмасинингбиринчикўргазмасибўлибўтди. Мазкуркўргазмаанъанавийхалқсанъатинитиклаш, ўзбекхалқинингмаънавиймеросиниоммалаштириш, ҳунармандусталарниижодийкамолтоптиришваюксакдаражадабадиийасарларюзагакелишиучуншартшароитяратишмақсадидаташкилэтилганэди.
1997 йилдаЮНЕСКОнингБухороваХиванинг 2500 йиллигимуносабатибиланбелгилаганюбилейтантаналаривабутадбирлардоирасидаПариждагиМариньитеатрида «Буюкипакйўли» спектаклибиланЎзбекистонмаданиятикунлариочилди. БухороваХивагабағишланганкўргазматашкилэтилди. ЮНЕСКОбошқароргоҳидаЎзбекистонсанъатусталариконцертибўлди.
1998 йилнингноябридаИстамбулдаЮНЕСКОмусиқакенгашимақомчиларгуруҳинингйиғилишибўлибўтди. 3 кундавомидаГермания, Англия, Франциявабошқамамлакатлардан, шужумладан, бизнингмамлакатимизданборганмусиқасанъатимутахассисларимақоммуаммолариҳамдаунингҳозиргитараққиётигаоидмаърузаларнимуҳокамақилишди.
2000 йилнингноябридаЮНЕСКОжаҳонмеросиқўмитасинингАвстралиядабўлибўтганмажлисидадунёдаги 61 танодирсиёсийёдгорликларбиланбирқатордаЎзбекистоннингШаҳрисабзшаҳриҳамжаҳонмеросирўйхатигакиритилди.
Кўринибтурибдики, республикамиздаЮНЕСКОташаббуси, раҳномалигиваиштирокидаҳечбўлмагандаҳарйилибиронбирмуҳимтадбирўтказибтурилибди.
Чунончи, ЮНЕСКОқароригабиноанбуюксоҳибқиронАмирТемуртаваллудининг 660 йиллигининишонлашгабағишланганкаттатантаналарбўлибўтди.
Самарқандда Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институти ташкил этилди. Бу институт раҳномалигида кўп жилдлик ноёб халқаро тадқиқот-«Марказий Осиё цивилизациялари тарихи» номли йирик илмий лойиҳаларни амалга оширишга киришилди.
ЮНЕСКО Ўзбекистонда таълим тизимини такомил-лаштириш, илмфанни ривожлантириш, маданий ва табиий меросни сақлаш борасида ҳам жуда катта кўмак бермоқда. Унинг шарқ меъморчилиги жавоҳирлари-Самарқанд, Тошкент, Бухоро, Хивадаги тарихий ёдгорликларни таъмирлаш ва табиий офатлардан сақлаш бўйича халқаро лойиҳаларни ишлаб чиқиш ҳамда амалга оширишдаги ҳиссаси ҳам жуда сезиларлидир.
Ўзбекистон БМТнинг, шу жумладан, ЮНЕСКОнинг таълимни секторлар бўйича таҳлил қилиш қўшма лойиҳаларида фаоллик билан қатнашмоқда. Аҳолиси мутлақ саводхон Ўзбекистон бу лойиҳалар доирасида АҚШ, Франция, Буюк Британия, Германия ва бошқа мамлакатларнинг давлат муассасалари билан ҳам, давлатларга тобе бўлмаган ташкилотлари билан ҳам самарали ҳамкорликни амалга оширмоқда.
ЮНЕСКО жаҳон ҳамжамиятининг интеллектуал ва моддий техник кучларини бугунги кунда оламшумул экологик аҳамият касб этган Орол фожиасини ҳал этишга жалб қилиш ишларига ҳам катта ҳисса қўшмоқда.
Ўзбекистон билан ЮНЕСКО алоқаларини мустаҳкамлашда ЮНЕСКО ижроия кенгаши саъйҳаракатлари билан унинг 155-сессияси якунловчи мажлисининг 1998 йилнинг 6 ноябрида Тошкентда бўлиб ўтганлигини алоҳида қувонч билан таъкидлаб ўтиш ўринли бўлади.
Якунловчи мажлисни ЮНЕСКО ижроия кенгашининг раиси Пал Патаки очди. Сессияда Ўзбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А.Каримов нутқ сўзлади. Сессияда сўзга чиққан ЮНЕСКО бош директори Федерико Майор Ислом Каримовни Абу Али Ибн Сино номидаги олтин медалга сазовор бўлганлиги билан табриклади ҳамда Ўзбекистон Президентига медални топшириб, давлатимиз бошлиғи инсоний ғояларни шарафлагани, маданий бойликларни сақлашдаги ва илмий меросни ўрганишдаги хизматлари учун ушбу мукофотга сазовор бўлганлигини таъкидлади.
ЮНЕСКО ҳақида гап кетаркан, шуни қониқиш билан изҳор этиш керакки, ЮНЕСКО ҳар йили ўз фаолияти доирасида жаҳонда 150-200 йирик тадбир ўтказади. Шу маънода ЮНЕСКО ҳар бир давлатдаги илғор тажрибаларни ўрганувчи ва бошқаларга тарқатувчи «ғоялар лабораторияси» ролини бажармоқда. 2017 йил сентябр ойида президентимиз Ш.Мирзиёев БМТнинг навбатдаги саммитида қатнашди ва ўз маърузасида Ислом дини, Афғонистон муаммолари, 2 миллиарддан зиёд ёшлар муаммолари ва орол ҳақида гапириб, масалар ечими юзасидан ўз таклифлари билан чиқдилар.
