Mundarija kirish I bob. Yorug’lik nuri va uning xossalari

LYUMINESSENSIYA
2.1 Lyuminessensiya va uning turlari.
Yerda yorug`likning asosiy manbalari kuchli cho`lg`angan jismlardir. Yorug`likning bunday manbalar issiq manbalar deb ataladi.Ammo yorug`likning issiq manbalaridan tashqari, sovuq manbalar ham bor, ularda energiyanng booshqa turlari (masalan, ximiyaviy energiya) yorug`lik energiyasiga aylanadi.
Sovuq yorog`lik beruvchi xilma-xil hodilasalar lyuminessensiya deb ataladi.
Lyuminessensiya – lotincha lyumen, ya’ni yorug`lik so`zidan olingan.
Lyuminessensiyani vujudga keltiruvchi sabablar ham turli-tumandir.
Hashoratlarning ( masalan, yaltiroq qurtlar), daraxt chirindalari, chiriyotgan go`sht va hakozalarning shu`lanishi odamzodga qadimdan ma`lum, bu hodisalar sovuq holda shu`lanishning misoli bo`la oladi. Bu yerda shu`lanilanish ximiyaviy protsesslar natijasida, asosan, oksidlanish natijasida paydo bo`ladi.
Agar uran nitratning sariq kristallaridan ozrog`ini sandonga qoyib qorong`I joyda bolg`acha bilan ursak, urilgan chiroyli yashil tusda chaqnashini ko`ramiz.Bunda kristallning sovuq holda yorug`lik chiqarishiga mexanik ta`sir sabab bo`ladi. Kristallning bolg`acha urilgan atrofga sachrab ketgan parchalari yana biro z vaqt nur sochib turadi, bu narsa lyuminessensiya hodisasiga juda xarakterlidir.
Bu hol oldin sirli bo`lib tuyulgan. Hozirgi zamon fanigina bunday yo`rug`lanish sababini yechib beradi.U lyuminessensiya deb ataladigan hodisa bilan bog`liq. Lyuminessensiya nurlanish uncha ko`p bolmagan lyuminessensiya markazlari- atomlar, molekulalar yoki ionlar chiqadi. Tashqi sabablar ta`sirida ular uyg`ongan holatda o`tadilar.so`ngra uyg`ongan markaz pastroq energiya sathiga o`tishida lyuminessensiya nurlanish kvantini chiqaradi.

Lyuminessensiya uni uyg`onish usuliga qarab ham turlarga bo`linadi.masalan, televizor ekrani kineskop devoriga surkalgan lyuminoforning yorug`lanish tufayli o`ziga tushadigan electron oqimidan yorug`lanadi.bu holda Lyuminessensiya markazlarini electron oqimi uyg`otadi. XX asr boshida oqimlarini katod nurlar deb atashardi. Shuning uchun Lyuminessensiyaning bunday turlari katodolyuminessensiya nomini oldi.

Lyuminessent lampalr chog`lanish lampalariga qaraganda ancha tejamli: