|
2.2. Shaxs kamolotida axloqiy tarbiyaning ahamiyati.
“Axloq” ijtimoiy tushunchalardan biri bo’lib, uning mohiyati shaxs xatti-harakatlari, yurish-turishi, turmush tarzi, hayot kechirish tamoyillari, qoidalari, shuningdek, ijtimoiy munosabatlar mazmunini ifodalaydi. Shuning uchun ham axloqijtimoiy hodisa sifatida jamiyat ma’naviy - ruxiy hayotida muhim ahamiyat kasb etadi. “Axloq” tushunchasi oila fikri asosida tartibga solinuvchi faoliyat tarzida kishilik jamiyatining ilk bosqichida shakllangan. Demak, “axloq” tushunchasi qadim-qadimdan ijtimoiy falsafiy, psixologik, pedagogik, tarixiy, badiiy, etnografik va madaniyat- shunoslikka oid asarlarda ushbu tushuncha turli ko’lamlarda ishlatib kelingan. Axloq(xulq-atvor demakdir)-ijtimoiy ong shakllaridan biri bo’lib, ijtimoiy tartib qoida bo’lib, bu tartib qoida ijtimoiy hayotning barcha sohalarida kishilarning xatti- harakatini tartibga solish vazifasini bajaradi. Axloq shaxs taraqqiyotining yuqori bosqichi bo’lgan ma’naviy moyillikni asosini, poydevorini tashkil etadi. Axloq kishilarning xulq-atvor me’yorlari va qoidalariga, ularning o’z-o’ziga, boshqa kishilarga, mehnatga, jamiyatga munosabati kabi axloqiy tushunchalarni o’z ichiga oluvchi ijtimoiy ongning alohida shaklidir. Axloq tarixiy xususiyatga ega, chunki u kishilik jamiyatda avlodlar tomonidan to’plangan axloqiy tajribalar va munosabatlarni aks ettiradi.
Zero, axloqsiz, axloqiy talab hamda ularda ifoda etilgan g’oyalarsiz shaxsning ruxan va jismonan yetukligining asosi bo’lgan ma’naviy komillik shakllanadi. Demak, insonning barkamolligi, avvalo, uning ma’naviy jihatdan yetukligi bilan belgilanadi. Bizning nazarimizda, shaxs ma’naviyati uning ongida kechadigan ijobiy mazmunga ega o’y-fikrlari, niyatlar, g’oyalar, nazariya va ta’limotlar mazmunining amaliy faoliyatidagi tatbiqida namoyon bo’luvchi ruxiy jarayondir. Shuni alohida ta’kidlash joizki, shaxs ma’naviyati asosida ijobiy mazmunga ega bo’lgan, uy fikrlar, niyatlar, g’oyalar, nazariyaning va ta’limotlar mazmunini tushunib yetishishini e’tiborga olish lozim. Demak, o’zbek xalqining ma’naviyati haqiqatgo’y va adolatli bo’lish, jaxolat va kabixlik yo’lini to’sish, insoniylik, mexr-shafqat, ma’rifat, do’stlik, mardlik, birodarlik, mehmondo’stlik, poklik, xush xulqlilik, insof, vatanparvarlik kabi insoniy fazilatlarni singdirishga chaqiradi.
Bolalar bog‘chasida axloqiy tarbiya vositalari. Maktabgacha tarbiya yoshining o’ziga xos tomoni shundaki, bu yoshda bolalar axloqiy tushuncha yoki xulqni so’z bilan aniq ta’riflab berolmaydilar. Lekin bolalar bog’chasidagi to’g’ri talqin voqealarning umumiy ma’nosini anglab olishga yordam beradi. Agar bolalar boshqalarda yaxshi xulq na’munalarini ko’rsalar o’zlari ham ularga o’xshashga harakat qiladilar. Axloqiy tarbiyaning g’oyaviy asosi uning maqsadi vazifasi va tamoyillarini belgilaydi, ruxiy pedagogik asosi esa bolalar bog’chasida axloqiy tarbiya berishning vazifasi va mazmuni vositalari va metodini hamda pedagogik shart-sharoitini belgilab beradi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni ahloqiy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning ma’naviy dunyosini, uning ongini, axloqiy xislarini, shaxsiy sifatlari va xulqini tarbiyalash va rivojlantirishni taqozo etadi.
Xulq madaniyati va ijobiy sifatlarni tarbiyalash
Bolalarda ahloqiy his tuyg’ular, tasavvurlar va xatti harakatlarni tarbiyalash
Shaxsda ahloqiy his-tuyg’ularni tarbiyalash
Xulqdagi salbiy tomonlarni barham toptirish
Ahloqiy tarbiya vazifalari
Bu tarzdagi umumiy vazifalar yosh guruhlari bo’yicha aniqlashtiriladi va o’quv-tarbiya jarayonining mazmunida o’z aksini topadi. Axloqiy tarbiyaning asosiy tamoyillari quyidagilar:
- g’oyaviy va tarbiyaviy ishning ma’lum maqsadga qaratilganligi;
- ta’lim-tarbiya ishiga bola shaxsini xurmat qilgan holda yondashish;
- axloqiy tarbiya ishini hayot va zamon bilan xamnafaslikda olib borish;
- bolalarning faolligi;
- jamoada tarbiyalash;
- tarbiyaviy ishning tizimlari va izchilligi;
- ta’sirchanligi;
- oila, bogcha hamda kattalar tarbiyaviy ta’sirining birligi;
- boladagi ijobiy sharoitlarga suyanish;
.
Xulosa
Tarbiya jarayoni tarbiyachi va tarbiyalanuvchilar o‘rtasida tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo‘naltirilgan hamkorlik jarayonidir. Tarbiyaning maqsadi – har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish.
Tarbiya jarayonida maqsadning aniq belgilanishi kutiladigan natijaga erishishni kafolatlaydi. Shuningdek, tarbiya jarayoni jamiyatni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari, milliy g‘oya va mafkura asosiga qurilishi lozim. Respublikamizda tarbiya jarayonining asosiy maqsadi sifatida yuksak ma'naviyatli shaxsni shakllantirish belgilab olingan. Yuksak ma'naviyatli inson bilimli, ma'lum kasb-hunar sohibi, o‘z Vatanining sodiq fuqarosidir. O‘z davlati qonunlarini biladigan va ularga amal qiladigan, yurti bilan g‘ururlana oladigan inson. O‘z Vatani boyliklarini saqlaydigan, uni yanada boyitadigan, go‘zalliklaridan bahramand bo‘ladigan shaxs. U har qanday zararli illatlarga qarashi kurashadigan, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni avaylab asraydigan insondir. Tarbiyaning insonparvarlashuvi. “Insonparvarlik” tushunchasi mohiyatini, uning turlari va ilmiy pedagogika bilan munosabatlarini qanday talqin qilish kerak? “Falsafa qomusiy lug‘at”da insonparvarlik “Odamlarga mehr-muhabbat bilan qarash, ularni hurmat qilish, insonning moddiy farovonligini yuksaltirish va kishilarda yuksak ma'naviy failatlarni rivojlantirishga g‘amxo‘rlik qilish g‘oyalari bilan sug‘orilgan dunyoqarash” sifatida qaraladi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda aqliy tarbiya berishda ta’lim yetakchi rol o’ynaydi. Chunki ta’lim jarayonida aqliy tarbiyaga doir hamma masalalar hal etiladi. Ta’lim bolalarga izchillik bilan bilim berishni, bu bilimlarni aniqlash va tizimlashtirish, bilish jarayonlari, tafakkur faolligini rivojlantirishni nazarda tutadi. Ta’lim kuzatuvchanlik, qiziquvchanlik va sinchkovlik, ziyraklik, tanqidiylik kabi sifatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Ta’lim jarayonida bolalarda o’quv faoliyati asoslari hosil qilinadi, maktabda muvaffaqiyatli o’qishi uchun muhim shart-sharoitlar yaratiladi.
Tavsiyalar:
Maktabgacha ta’lim tashkiloti tarbiyachilari va pedagog hodimlari tarbiyalanuvchilarning yetuk shaxs bo’lib yetishishida tarbiya turlarini qo’llay olishlari zarur
Maktabgacha yoshdagi bolalarning barkamol shaxs bo’lib ulg’ayishida ota-onalar bilan hamkorlikda ish olib borishlari lozim
Do'stlaringiz bilan baham: |
