Mundarija: Kirish i-bob. Seleksiya fan sifatida

Seleksiya tarmoqlari. Hozirgi qishloq ho‘jalik ishlab chiqarishning ekinlar seleksiya va urug‘chiligi-o‘quv fanida mujassam topgan quyidagi ilmlari va tarmoqlarini ajratish rasm bo‘lgan.
O‘simliklar seleksiyasi –dastlabki materialni tanlab olib , o‘rganish va tayyorlash, shuningdek irsiyatni o‘zgartirish va yangi formalarni tanlab olishga doir ilmiy usul-amallarni qo‘llanish asosida qishloq ho‘jalik ekinlarning yangi navlarini etishtirib chiqarish to‘g‘risidagi fan.
Navshunoslik- o‘simlik navlari to‘g‘risidagi fan bo‘lib, navlarning kelib chiqishini, geografik tarqalishidagi qonuniyatlarni, turli ekologik mintaqalarga ekilganida morfologik, biologik, biokimyoviy va ho‘jalik belgilarini o‘zgaruvchanligini o‘rganadi va nav qanday mamlakatlarga, qanday erlarga ekilganida o‘zining ho‘jalikka qimmatli belgilarini hammadan ko‘proq yuzaga chiqarishini aniqlashga, ya’ni arealini belgilab olishga imkon beradi.
Urug‘shunoslik – o‘simlik urug‘lari haqidagi fan bo‘lib, u urug‘larni ona o‘simlikdagi urug‘kurtak urug‘langanidan boshlab to yangi o‘simlik maysalari unib chiqqunicha o‘tadigan hayotini o‘rganadi va urug‘lik materiali sifatini yaxshilash, uni tahlil qilish va baholash usul-amallarini ishlab chiqadi.
Urug‘chilik – qishloq ho‘jalik ishlab chiqarishining bir tarmog‘idir, uning vazifasi barcha ho‘jaliklarni ishlab chiqarishga joriy etilgan navlar va duragaylarni yuqori sifatli urug‘lari bilan ta’minlashdan iborat.
O‘simliklar seleksiyasining asosiy vazifasi yuqori hosilli bo‘lgani holda sifatli mahsulot beradigan, kasalliklarga, zararkunandalarga, tashqi muhitning noqulay sharoitlariga chidamlilik hossalarini o‘zida jam qilgan, mexanizmlar yordamida parvarishlashga moslashgan nav va geterozis duragaylarini yatirish hamda hosilini yig‘ib terib olish va qo‘shimcha ishlashdan iboratdir. Biologik va ho‘jalik jihatdan muhim bo‘lgan belgi va hossalarni bitta o‘simlikda jam qilib to‘plash muammosini echish ilmiy va amaliy seleksiyaning qo‘lga kiritadigan muvaffaqiyatlariga bog‘liq.
Eng muhim nav va duragaylarni urug‘larini ko‘paytirish ham juda muhim vazifadir. Nav umrini o‘zoq yoki qisqa bo‘lishi , uning qanchalik katta maydonlarga ekilishi va undan qancha hajmda mahsulot olinishi urug‘chilik ishini qanday tashkil etilganligiga bog‘liq bo‘ladi. Ana shuning uchun ham urug‘lik o‘simliklarni etishtirish, urug‘liklarni yig‘ib terib olish va qo‘shimcha ishlashni ilmiy asoslangan texnologiyasini sabzavot ekinlaridan muttasil yuqori hosil olishni ishonchli kafolati bo‘lib hisoblanadi.
Urug‘chilikning asosiy vazifasi quyidagilardir; navlarni yangilash, navlarni almashtirish, yo‘qolib borayotgan qimmatli navlar genofondini saqlab qolish, mahalliy sharoitlarga moslashgan istiqbolli va yangi navlar, duragaylarni joriy etish, barcha toifadagi ho‘jaliklarni yuqori hosilli va yuqori sifatli urug‘lar bilan ta’minlab borish, urug‘liklar sifati ustidagi davlat nazoratini olib borish, urug‘lik sohasida jahonda qo‘lga kiritilgan yutuqlarni amalga joriy etish.