Mundarija Kirish I. Bob Mavzuga doir nazariy ma'lumotlar

2.2 Sug’urta marketing va uni tashkil etish
Marketing tovarlami ishlab chiqarish. xaridorlarga kerakli vaqt, miqdor va 
sifatda. shuningdek, yuqori samara hamda foyda evaziga sotishni tashkil etish, 
boshqarish maqsadida vujudga keldi va xizmat qilmoqda. Iqtisodchi olimlaming 
hisob-kitoblari shuni ko‘rsatadiki, marketing xizmatlari uchun sarflanadigan har bir 
dollar o‘z egasiga 10 dollar sof foyda keltirar ekan.
Marketing ingilizcha «market» — bozor so‘zidan olingan boMib. o‘zining 
shakllanishi va rivojlanishida uzoq va murakkab davmi bosib o'tdi.
Marketing elementlari hozirgi respublikamiz hududida qadim-qadimlardan 
maTum bo'lib, u avniqsa, eramizdan oldingi II asrdan eramizning XVI asrigacha 
Buvuk Ipak yo’li nomi bilan mashhur karvon yo'li o'tgan mamlakatlarda keng 
qoMlanilgan. Bunda karvonsaroylar katta xizmat koTsatgan. Ularda har xil 
mamlakatlardan kelgan siyosatchi, tadbirkor. savdogar. vositachilar uchrashar va har 
xil iqtisodiy masalalami, ishlab chiqariladigan tovarlaming assortimenti, sifat 
ko‘rsatkichlari. oMchov birligi, ularga bo‘lgan talab va taklif, baholar, soliqlar. 
xizmatlar va hokazolar haqida axborotlar yig‘ilar, tahlil qilinar. o‘rtoqlashilar, 
kelishilar, shartnomalar tuzilar va amalga oshirilar edi.
Umuman, marketingning paydo bo‘lish va shakllanishi tarixi ham uzoq 
o'tmishga ega bo'lib, bozorlaming paydo boMishidan boshlanadi. Tovar va 
xizmatlarga bo‘lgan talabgorlami, iste’molchilami, ulaming ehtiyojini, ttovar va 
xizmat haqqi to'lay olish qobiliyatlarini aniqlash marketingning paydo bo’lishida asos 
bo'lib xizmat qilgan. Bular hozirgi kunda ham korxona ochishning ilmiy-texnikaviy asoslaridan, marketingning muhim vazifalaridan hisoblanadi va marketing vositalari, usul va uslubiyatlaridan foydalanib hisob-kitob qilinadi.
Keyinchalik korxonalar faoliyat doirasining kengayib borishi, ish hajmining 
o'sishi, iste’molchilaming ko‘payishi korxonalar tarkibida maxsus ixtisoslashgan 
marketing bo‘limIari: guruhlari va boshqarmalami tashkil etishni taqozo etdi. Hozirgi 
kunda respublikamiz korxonalarining deyarli hammasida shunday maxsus marketing 
xizmati, guruh yoki bo‘limlari tashkil etilgan.
Sug;urta marketingi sug‘urta qiluvchi va sug‘urtalanuvchining o‘zaro 
manfaatlari va ehtiyojlarini hisobga olishga vo‘naltirilgan munosabatlar tizimidir. 
Sug‘urta marketingi deganda ko‘pincha sug'urta qiluvchi tomonidan iste’molchining 
ehtiyojlarini imkon qadar to‘la qondirish orqali foydani maksimallashtirish 
tushuniladi. Sug‘urta marketingini bunday ifodalash bir muncha tor bo'lsada, bugungi 
kunda keng tarqalgan va asosiy ta’rif bo‘lib hisoblanadi.
Sug‘urta marketingi umumiy marketing kabi o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
■bozomi va o‘z sug1! ! ^ portfelini tadqiq etib borish;
■sug‘urta mahsulotlari (xizmatlari)ga bo'lgan talabni ishlab chiqish;
■sug'urta mahsulotlarini bozorga olib chiqish.
Bozomi tadqiq qilish bu - ehtimoldagi mijozlar guruhlaridan sug'urta 
xizmatiga jalb etilgan taqdirda sug'urta qiluvchiga eng ko'p fovda keltirishi mumkin 
bo'iganlarini topish nuqtai nazaridan o'rganishdan iborat. Sug'urta bozorini o'rganish 
bu bozorni tabaqalashtirilishini, ya’ni maqsadga muvofiq tabaqalami ajratib olinishini 
ko'zda tutadi va ehtimoldagi mijozlaming quvida keltirilgan xususivatlarini hisobga olish orqali amalga oshiriladi.
♦ mijozlaming sug'urtaga ehtiyojlari:
♦ jug'rofiy va ijtimoiy-siyosiy taqsimlanishi;
♦ iste'molchilaming to'lov qobiliyati;
♦ sug'urta mahsulotidan fovdalanishga rag'bat uvg'otish maqsadida mijozlarga 
reklamavoki boshqa vositalar orqali ta’sir ko'rsatish imkoniyatlari;
♦ mijozlami kompaniyaga jalb etish qiymati;
♦ mijozlaming sug'urta ehtiyojlari va qiziqishlari evolyutsiyasining yo'nalishlari;
« sug'urta bozoridagi raqobatning va raqobatchilaming ehtimoldagi xatti-
harakatlari;
♦ sug'urtalanuvchilaming turiga ko'ra sug'urta holati vujudga kelishi xatarliligi 
darajasini baholash;
♦ ehtimoldagi sug'urtalanuvchilaming turli toifasi uchun sug'urta holatining 
o'rtacha qiymatini baholash.
Sug'urta portfelini tadqiq etish bu - sug'urta holatlari vujudga kelishi 
ehtimollarini tahlil qilish va mijozlaming turli xususiyatlariga: jug'rofiy jovlashuvi, 
kasb-kori, faolivat turi, jinsi, yoshi, sug'urtalanayotgan mol-mulk voki boshqa 
boyliklar ustidagi xataming xususivatiga bog'liq ravishda kompaniya uchun ana shu 
sug'urta holatlari qiymatini hisoblashdan iboratdir.
Sug'urta mahsulotlariga bo'lgan talabni ishlab chiqish bu - ana shu 
mahsulotning sug'urtalanuvchilar manfaatlarini eng ko'p darajada qanoatlantiradigan 
va iste’molchilik qiziqishlariga sug'urta mahsulotini tashkil etish jihatidan mos 
keladigan xususivatlarini aniqlash jarayonidir.
Buning ichiga quyidagilar klradi:
♦ sug'urtalash uchun qabul qilinayotgan manfaatlar (sug'urta obyektlari):
♦ sug'urta xatarlari (sug'urtaning qoplanishi);
♦ sug'urta mahsulotining narxi;
♦ sug'urtalovchi tomonidan zarami qoplashdan tashqari taqdim etiladigan 
qo'shimcha xizmatlar (yuridik xizmat, talofatga uchragan mol-mulkni 
ta’mirlash va h.k.)
♦ sug'urta shartnomasi amal qilgan muddatda mijozga ko'rsatiladigan xizmatning 
to'laligi va sifati.
Sug'urta mahsulotlarini bozorga olib chiqish (kommersializatsiyalash) 
quyidagilardan iborat:
♦ mavjud sug'urta mahsulotlari va ulaming ijobiy xususiyatlari to'g'risida 
ehtimoldagi iste'molchilami boxabar etish, ehtimoldagi sug'urtalanuvchini 
sug'urta qoplamasini sotib olish zarurligiga ishontirish (sug'urta mahsulotining 
maqsadli reklamasi);
♦ sug'urta mahsuloti sotilishini butun sug'urta kompaniyasi to'g'risidagi tasaw ur 
va shon-shuhratini oshirish orqali rag'batlantirish (sug'urta qiluvchining imij 
reklamasi);
• eng samarali sotuvni ta’min etadigan sug’urta mahsulotini yetkazib berish 
tizimini varatish;
• sug'urta qiluvchilar uchun imtvozlar, sug’urta mahsuloti sotuvchilari uchun 
mukofotlar tizimini joriy etish, sotuv o'tkazilayotgan joyda tanlovlar, lotereyalar, 
reklama o'tkazish orqali sug'urta mahsulotini o'tkazishni rag'batlantirish.
Sug'urta ishida marketing o'tkazishning pirovard maqsadini qisqacha qilib 
quyidagi ta’rif bilan ifodalash mumkin: «Shunday sug'urtalanuvchilami topish 
zarurki. ular kompaniyaga o'zlarini jalb etish uchun va mavjud sug'urta ehtivojlarini 
qondirish uchun qilingan sarf-xarajatdan ko’proq naf keltirsinlar. Bu mijozning 
ko'nglini topa bilish san’atdirki, undan bir vaqtning o'zida sug'urta kompaniyasi 
xo'jayinlarini ham qanoatlantira bilish shart».
Shu sababli, sug'urta sohasidagi marketingda mavjud va ehtimoldagsug'urta 
bozorining (mijozlaming) tahliliga suyanilmas ekan, samaraga erishis qiyin. ya’ni 
sug’urta marketingi asosan mijozlaming va bozoming daromadliligini oldindan tahlil 
qilishga, ulami jalb eta bilish va saqlab qolish qobiliyatiga bog'liq.