Mundarija: Kirish I. Bob. Ijtimoiylashuv jarayoni

2.3.Bolani ijtimoiylashuvida oilaviy ta'limning ahamiyati. Oilaviy ta'limni va uning ma'nosini ko'tarishda oila va uning o'rni.
Oilaviy ta'lim - bu har doim eng mashhur tarbiya turi. Ijtimoiy-madaniy hodisa Oilalar, uning evolyutsiyasi yoki turg'unligi (depressiya, turg'unlik), o'z rivojlanish tajribalarini farqlash qobiliyati, oila a'zolarining o'zini namoyon etish, xavfsizlik, qabul qilish va tasdiqlash, shaxsiy o'sish va bo'lishda bo'lgan asosiy ehtiyojlarini qondiradi. Ushbu oila ko'rsatkichlari har bir oila a'zosining biologik, psixologik va ijtimoiy faoliyati bilan chambarchas bog'liq va ayniqsa bolalar va o'spirinlar uchun muhim ahamiyatga ega.Zamonaviy sharoitda oila instituti bola, jamoat va davlat idoralari bilan birgalikda bolalik ta'lim va rivojlanishidagi asosiy hisoblanadi ( bolalar bog'chasiMaktab, qo'shimcha o'quv muassasalari va boshqalar).
Oila - yoshi yoshida, kasb bilan farq qiladigan bir turdagi bir jamoa - bu obligatsiyalar tomonidan qarindoshlik bilan bog'liq. Oila a'zolari munosabatlari qurilmoqda o'zaro sevgi tushunish va qabul qilish, qo'llab-quvvatlash va o'zaro yordamni hurmat qilish. Oilada maxsus muhit o'z-o'zidan oila a'zolari o'rtasida muloqot qilishning kommunikativ madaniyatini yaratadi: bolalar va ota-onalar, buvi va buvilar bilan birodarlar va opa-singillar. Bolalarning hayotiy tajribasini boyitish, ularning ma'naviy-axloqiy shakllanishi darajasi oila a'zolarining hamkorligiga bog'liq.Oiladagi bolalarning ta'lim olishining o'ziga xos xususiyati shundaki, homila rivojlanishining prenatal davridan, keyin birinchi kunlar, oylar, yillar, bolaning hayoti eng mas'uliyat va qiyin deb hisoblanadi.Oilada bola tug'ilishi bilan yangi va murakkab vazifalar paydo bo'ladi.Oilaning ustuvor yo'nalishlaridan biri - Ta'minot jismoniy rivojlanish Va bolani tarbiyalash. Bu bola parvarishi, o'z vaqtida va to'g'ri ovqatlanish, piyoda, toshni qattiqlashishi, sanitariya-gigiena qobiliyatining turtki. Erta yoshdagi bolalar uchun o'yinchoqlar (suzish, ozuqa, rulonni yotqizish va boshqalar) bo'lgan o'yinlarni tashkil qilish juda muhimdir, bu o'yin harakatlari bolani kattalar dunyosiga kiritish va uning jismoniy imkoniyatlarini yaxshilash, ufqlarini kengaytirish muhimdir.Bolaning hayotining dastlabki yillarida ota-ona parvarishi, bolaning qoniqishi uning ma'naviy va ma'naviy shakllanishi bilan birlashtirilishi kerak. Ushbu yorliqlar ertaklari, kitoblarni o'qish, bolalar multfilmlari, filmlar, filmlarni tinglash, rasmlar va rasmlarni tomosha qilish.Ichida maktabgacha yillar Oilada ta'limni hissiyot madaniyatini shakllantirishga yo'naltirilishi kerak. Bu ota-onalarga hurmatning tarqalishi (eng katta hurmat), to'ng'ich qo'rquvga yaqin, qarindoshlari va yaqinlarini yo'q qilishdan qo'rqib, yo'qoladi. Hurmatning ota-onalari itoatkorlikni shakllantirishga hissa qo'shadi, bu "mumkin emas" va "bu mumkin emas" deb hisoblashda ayniqsa muhimdir. Oila bolalikda bolalikda bolaligida har bir kishiga kulgiga xos bo'lgan sharmandalik hissi, sharmandalik hissi bolasida ta'lim olish uchun shart-sharoit yaratishi shart. Oiladagi bolalarni tarbiyalashda muhim o'rinni iste'mol qilish madaniyatini, o'zini tiyish madaniyatini egallaydi. Buning uchun bolalarda kunning rejimiga, qattiqlashishni, uydagi burchlar, aniqlik, moderatsiya zarurati tug'ilishi kerak. Hurmatning tarbiyasi boshqa shaxs bilan munosabatlarni shakllantirishga hissa qo'shadi: bu tushuncha va rahm-shafqat hissi. Erta yoshdagi bolalar qoidalarni o'rganishi kerak: hech kimga zarar qilmang; Iloji boricha, yordam bering; Yaxshilik qiling. Oila a'zolari uchun bolalarda rostgo'ylikni tarbiyalashga alohida e'tibor berish kerak, chunki kattalar oila a'zolari so'z va ishda namuna bo'lishi kerak, bolalarni aldamaydilar va soxta xabarlar qilmang.Iroda tuyg'usini o'rganish xarakterni tarbiyalashdir. Ko'proq a. Makarenko irodani ko'tarish va ularni "xulq-atvorni" deb atadi. Zamonaviy pedagogika va psixologiyada irodasi bo'yicha etarli miqdordagi mashqlar to'plangan: "o'zlarini maqtadi" degani: "o'zlarini maqtashdi": men xohlamadim - lekin buni amalga oshira olmadim va o'rgana olmadim.Oiladagi bolalarda vijdonni tarbiyalash ma'naviyatning namoyon bo'lishi eng muhimdir. Vijdon o'zini anglashning ifodasidir, bu ichki "i" ovozi, bu o'zim uchun ongli javobgarlikni tarbiyalash. Emas. Schurkovni o'rganishda vijdon universal axloqning asosi ekanligini ta'kidlaydi. Uning davlatiga ko'ra, inson axloqi aniqlanadi. Vijdon bo'lishi mumkin: xotirjam, zaif, zaif, o'lik, "Yuvilgan" bu xavfli holatni yo'qotadi, tinchlikning zimmasiga yuklanmaydi, tinchlik, inson, Yaratuvchi qadr-qimmatini yo'qotadi. Bu yomonlik va jinoyatlarga olib keladi.
Ota-onalar, oiladagi kattalar bolalarda hissiyotlarni tarbiyalash adabiyot, musiqa, vizual san'atda bo'lgan klassik san'at orqali amalga oshirilishini bilishlari kerak. Buning uchun bolalar bilan o'qish, muzeylarga, ko'rgazmalarda, ko'rganlarini tahlil qilish, ko'rganlarini tahlil qilish, ko'rish va hayratda qolishni o'rganish kerak.Bolalarda hissiyotlarning tarbiyasida katta joy so'zni oladi. Zamonaviy sharoitda, so'zga bo'yalgan va uning ma'naviy jamg'armasining eskirishi nafaqat bolalar, balki kattalar ham katta lug'atning amortizatsiya, kamsitilishi (aniqlash) ga olib keldi. Buni tasdiqlash tez-tez qo'llanilishi mumkin buyurtma bilan lug'at Oila kattalar, jamoat joylari, bolalar uchun yomon o'rnak bo'lib xizmat qiladi.

XULOSA
Bolaning ilk ijtimoiylashuv davridan shaxsning shakllanishiga ta’sir ko’rsatadigan asosiy omillar irsiyat (biologik omil), muxit (ijtimoiy, tabiiy, psixologik, ma’naviy...omillar), ta’lim tarbiya to’g’risidagi xulosalarni ancha ilgari ishlab chiqqan. Jamiyat taraqqiyotining turli davrida pedagogik ularning insonning shakllanishdagi ahamiyati va nisbati turlicha mafkuraviy-siyosiy ta’sirida izohlab kelgan.Tug’ma qobiliyatlarning irsiy berilishi, masalan, tabiat ilmida va unga muvofiq pedagogikada xam alohida ahamiyat kasb etadi. Masalan: ichkilikboslikka berilgan ayrim oilalardagi bolalarda ba’zi bir irsiy kuchib utadigan ruxiy kasalliklariga chalinish xollari uchraydi. Soglom kishilar farzandlarida aqliy faoliyat darajasi va sifasi yuqori bulishi kuzatiladi.Shaxsning xamma ruxiy fazilatlari uning atrof muxit bilan muloqati natijasida insonni mexnat qilishdek xayotiy faoliyati natijasida qulga kiritiladi. Insonga tug’ma ravishda xatti-xarakatlarning xech qanaka ijtimoiy, noijtimoiy dasturlari berilgan emas. Har bir odam uchun shaxs sifatidagi fazilatlarning shakllanish jarayoni amalda noldan boshlanadi. Ijtimoiy muhit ko’p jihatdan sotsial shart-sharoitlarga bevosita bog’liq. Insonning ijtimoiy qiyofasi uning ijtimoiy va davlat tuzumiga mansubligi, ijtimoiy ishlab chiqarish munosabatlarining mahsus, u yoki bu davlatning fuqaroligi, shaxsning sinfiy o’rnini belgilaydigan mazkur jamiyatda, mamlakatda o’rnatilgan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning maxsuli hisoblanadi. Inson rivojlanishining shaxar va qishloqlarda xayot sharoitlarining o’zgarishi, mamlakat xududida aholining kuchishi, tug’ilishning o’sishi, umrning uzayishi yoki kamayishi, nikoxdan o’tish yoshining o’zgarishi, mexnat taqsimoti, bozor iktisodiyoti sharoitida, ya’ni sinflar tadbirkor, ishbilarmon, savdogar, bankir, menejmentlarning paydo bo’lishi ko’p jihatlardan bogliqdir.Muhitning ta’siri ko’pchilik hollarda stixiyalik ekanligini xisobga olinsa, ta’lim, tarbiya aniq maqsadli ta’sir etish bulib, rejali amalga oshiriladi va muhitdagi voqealikni to’g’ri va ijobiy ta’sirini ham vujudga keltiradi. Chunki:

• 
  ta’lim, tarbiyada muhit beraolmaydigan narsalar o’rganiladi, bilim, ma’lumot egallanishda, mehnat va texnik faoliyat bilan bog’liq ko’nikma va malakalar egallanadi;
  
• 
  ta’lim-tarbiya tufayli to’g’ma kamchiliklar ham o’zgartirib yoki to’g’ma qobiliyat iqtidor rivojlantirishi mumkin bo’lib, shaxsni kamolga yetkaziladi;
  
• 
  tarbiya ta’sirida muhitning salbiy ta’sirida bartaraf etishi va yuqotilishi mumkin;
  
• 
  ta’lim va tarbiya doimo kelajakka qaratilgan maqsadni kuzlaydi.
  

Oila shaxsning shakllanishida jamiyatning asosiy bugini sifatida katta rol uynaydi. Shaxsning ijobiy xislatlari asosan oilada tarkib topadi, shakllana boshlaydi. Maktabgacha tarbiya muassasalarda yanada yangi jamoaviy xislatlar bilan boyitiladi. Maktab, litsey, gimnaziyalarda yetuklik kulamida bilim, iqtidor, ko’nikmalar shakllanishi bilan birga insoniy ijobiy xislatlar yanada sayqal topadi. Maktabdan tashqari madaniy-ma’rifiy muassasalar va radio, televidenie ommaviy axborot vositalar ta’sirida shaxsiy xislatlar jamiyatga, atrof-muhitga muvofiqlantiriladi.Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanish jarayonida insoniy ongning faol tabiati ayniqsa yaqqol namoyon bo’ladi. Inson o’z tanasini o’zining ongi irodasi ob’ekti qilib, ataylab o’ziga muayyan xarakatlar va xarakat omillaridasturini belgilab, o’z organizmining ishini takomillashtiradi, xarakat qobiliyatlarini va umumiy yashovchanligini oshiradi. Ana shunday xarakat vositasida tashqi tabiatga ta’sir ko’rsatadi va uni o’zgartirar ekan, ayni vaqtda o’z tabiatini ham o’zgartiradi.