Mundarija Kirish I bob fazalar muvozanati. Gibbsning fazalar qoidasi

Fotokimyoning I qonuni: faqat muhit tomonidan yutilgan yorug’lik uning kimyoviy o’zgarishini amalga oshirishi mumkin.
Fotokimyoning II qonuni: har bir yutilgan kvant faqat bitta moleku-lani o’zgartiradi. Bunday holda «o’zgartiradi» deganda har qanday kimyoviy va fizikaviy o’zgarish tushuniladi. Chunki molekula yorug’lik nurini yutib, qo’zg’alishi mumkin, lekin keyinchalik reaksiyaga kirishmasdan bu energiyani yo’qotishi ham mumkin.
Fotokimyoviy reaksiyalar miqdoriy jihatdan reaksiyaning kvant unumi (γ) bilan xarakterlanib, u reaksiyaga kirishgan molekulalarning yutilgan kvantlar soniga bo’lgan nisbat bilan aniqlanadi.
Bu muhim kattalikni tushuntirish va izohlash maqsadida fotokimyoviy reaksiyani uchta asosiy bosqichga ajratamiz: 1) yorug’lik yutilishining dastlabki bosqichi; 2) birlamchi fotokimyoviy jarayon; 3) ikkilamchi reaksiyalar. Bu bosqichlarni ketma-ket ko’rib chiqamiz.
Yutilishning dastlabki bosqichi fotokimyoning ikkala qonuni ham fotokimyoviy reaksiyaning sodir bo’lishi uchun zarur bo’lgan sharoitlarni aniq ifodalaydi, lekin shu bilan birga Vant-Goff tomonidan (1904 y.) taklif etilgan miqdoriy qonuniyatni ham nazarda tutish kerak: fotokimyoviy o’zgargan moddaning miqdori yutilgan yorug’lik energiyasiga proporsionaldir. Demak, molekuladagi bog’larni uzishga etarli bo’ladigan yorug’lik energiyasi ham fotokimyoviy faol bo’lishi mumkin ekan.
Har qanday gaz fazadagi fotokimyoviy reaksiyada yorug’likning boshlang’ich ta’siri elektron-qo’zg’atilgan molekulaning hosil bo’lishidan iboratdir. Bunday jarayonning kvant unumi 1 ga teng bo’ladi.
Birlamchi fotokimyoviy jarayon. Agar A molekula yorug’lik kvantini yutsa, uning o’zgarishlarga uchrashini kutish mumkin. Eng asosiy sodir bo’ladigan o’zgarishlar 1-jadvalda keltirilgan. Birlamchi fotokimyoviy reaksiyaning kvant unumi birinchi navbatda shu jarayonning xarakteriga bog’liq bo’ladi. Agar, masalan, faqat 4-jarayon amalga oshganda edi, unda birlamchi kvant unumi yutilishning dastlabki bosqichi unumiga mos tushardi, ya’ni 1 ga teng bo’lardi. Lekin tajribalar tahlili ko’rsatadiki, boshqa jarayonlar ham sodir bo’lishi mumkin, xususan, ko’pchilik reaksiyalarda birlamchi jarayon 3 bosqich orqali amalga oshadi.