Mundarija kirish asosiy qism

Cholning qora shlyapasi
Men gepatitga chalinganman, u tobora kuchayib, kasalxonaga yotqizildim.
Kechqurun kuz shamoli kuchaydi. Palata huvillab qolgan edi.
Ko‘rpani mahkam o‘rab, boshimni yopdim va nihoyat uxlab qoldim.
Yarim tunda birdan eshik jiringlab, birdan chiroq yondi.
Qo‘rqib, o‘rnimdan turib ketdim. Juda keksa bemor, u juda ozg‘in, sochlari oq, yuzi unchalik xunuk emas, qorni bo‘rtib ketgan. Men bu atest ekanligini bilib oldim.
Chol unchalik zerikarli odamga o‘xshamasdi, tun bo‘yi bezovta ham bo‘lmadi. Biroq, mening uyqum kelmadi.
Tong otganda chol birdan ohista qichqirdi: “O‘rtoq bir to‘shak, uyg‘oqmisiz?”.
Men “um” dedim.
“Uyqingizni buzishdan qo‘rqdim” Ma’lum bo‘lishicha, chol tun bo‘yi uxlamagan ekan.
Men gapirmadim.
Chol so‘zida davom etdi: "O‘rtoq, sizdan bir narsa so‘rasam boladimi? Rahmat. Bilaman, siz ham bemorsiz, rostdan ham sizni bezovta qilmoqchi emasman. Lekin bu masalada, iltimos, menga bir yaxshilik qiling, menda hech narsa yo‘q. bolalar yoki qizlar, men bir necha kun ham yashay olmayman deb qo‘rqaman, faqat shu narsa xayolimda ... "
"Soat yettidan oldin pastga tushib, qora qalpoqimni olib kelishingizni iltimos qilaman. Ko‘prikning ko‘chaga qaragan narigi uchida kulrang kurtka va ko‘k shim kiygan bolakayni ko‘rasiz va unga:" Qora qalpoqli chol xayrli tong deyapti.” Va u sizga “Xayrli tong” deydi. Keyin esa “Alvido” deydi. hali tugamadi, qora qalpoqli chol biroz kasal bo‘lib, sizning palatangizda yashaydi, kelajakda ko‘prik oldiga kela olmasligini aytasiz, meni aniq eshityapsizmi?
Men qirq yil yashadim, bunaqa cholni ko‘rmaganman, eshitmaganman ham!
Men: "Boshqa narsa ham bormi?"
— Bu bola sizning nabirangizmi?
— Bolam ham, qizim ham yo‘q, nevarani qayerdan olaman?
— Unday bo‘lsa, u kim, bu ishingdan nima foyda?
"So‘ramang. Keyinroq aytaman. Tezroq borishingiz mumkin".
Men sekin kiyinaman. To‘g‘risini aytsam, bu ishga qiziqmayman.
Chol vaqti-vaqti bilan soatiga qaradi, keyin menga xavotir bilan qaradi. Bilaman, menga shoshiling demoqchi-yu , lekin gapira olmayapdi.
Men kiyindim, ketmoqchi bo‘ldim, chol: “Shlyapamni olishni unutmang”, dedi.
Men cholning qalpoqchasini olib, diqqat bilan qaradim, bu juda oddiy jun shlyapa edi, unda yangilik yo‘q edi.
Men pastga tushdim, yo‘lni kesib o‘tdim, ko‘prik oldiga yetganimda soat yettidan oshgan edi. Ko‘prikdan ko‘prikning narigi tomoniga qarasam, rostdan ham juda ozg‘in, kulrang ko‘ylak va ko‘k shim kiygan, yuzida xavotirli bolakayni ko‘rdim.
Qora qalpog‘imni ko‘tarib u tomon yurdim.Qora qalpoqni ko‘rgan bola men tomon shoshildi.
“Qora qalpoqli chol xayrli tong dedi, kichkintoy”, dedim.
“Assalomu alaykum!
Lekin bola xayrlashmadi va chol aytganidek uzoqlashdi. U mendan: "Bobo qayerda?"
Men: "U kasal, men bilan yashaydi. Bizning palata 4-qavatda, derazasi mana bu yo‘lga qaragan. U bundan buyon bu yerga har kuni kela olmaydi, dedim. U sizga salom aytmoqda."
— Men uni ko‘rgani boraman!
— Bobong tez orada kasalxonadan ketadi, dedim.
— Xo‘p, xayr, amaki, men maktabga ketyapman, bobomdan meni nomimdan hol-ahvol so‘rang!
"Xayr!"
Bola ketdi. Boshim qotib qoldi.
O‘sha bola mening kelganimdan xursand emasmi?
Biroq, nega cholning salomi bolaning ma’yus chehrasini supurib ketdi? Ularning munosabati qanday?
Men buni aniqlab olishim kerak.
Men palataga qaytdim, u yerda chol sabrsizlik bilan kutib turardi.
“Ko‘rdingmi?” deb so‘radi.
"ko‘rdim."
"nima dedi?"
— Xayrli tong, xayr.
"Yo‘q?"
— Men ham hol-ahvol so‘radim, u ham hol-ahvol so‘radi.
— Mayli, mayli, rahmat, katta rahmat, — cholning ovozi biroz titrab ketdi, qarasam, chol allaqachon ko‘z yoshlariga to‘lib ketgan edi. Uni bunchalik hayajonlantirgan narsa nima ekan hech tushuna olmadim.
— Chol, o‘zingiz va shu bolangiz haqida gapirib bera olasizmi dedim.
"Yaxshi. Gap shundaki, bu besh yil oldin edi."
Besh yil oldin chol nafaqaga chiqdi. Farzandsizlik, yolg‘izlik cholning o‘zini nihoyatda ayanchli his qildirdi, kim bilandir gaplashishni, kimgadir yordam berishni orzu qiladi, lekin boshqalar juda band, u bilan gaplashadigan hech kim yo‘q.
Bir kuni u ko‘prikda uch g‘ildirakli velosipedda qiyinchilik bilan ketayotgan ishchini ko‘rdi. Men shunchaki uni orqadan itarib yubormoqchi edim. Kutilmaganda mashina juda og‘ir bo‘lib, nishab tepasiga yaqinlashganda, mashina birdan orqaga sirg‘alib ketdi. Yaxshiyamki, uning yonida bir necha kishi bor edi va cholni mashina g‘ildiragi ostida ezilishining oldi olindi.
Chavandoz mashinadan tushgach, qo‘rquvdan yuzi oqarib ketdi va jahl bilan dedi: “Yoshingiz nechada, kelajakda bu ishni kamroq qilish kerak, o‘zingni ehtiyot qilishingiz kerak, bunday qilish boshqalarga ham o‘zingizga hamboshqalarga muammo tug‘dirishdir ».
Chol juda g‘amgin edi. Uni hech kim tushunolmasligini his qildi. Bu ishni pul yoki maqtov uchun qilmayapti. Faqat birov “bu chol haliyam kerak” desa, ko‘ngli to‘q bo‘lsa, degan umidda edi.
Biroq, bu jumla qanchalik muhimligini hech kim bilmaydi.
Keyinchalik, chol Chjanyou bog‘iga oylik chipta sotib oldi va har kuni parkga tashrif buyuradigan birinchi turistlar guruhiga aylandi. U parkga boradi yoki 24 uslubdagi Tai Chi-ni o‘rganadi yoki vaqtni o‘tkazish uchun boshqa odamlarning lablariga qaraydi.
Bir kuni chol ko‘prik tomon yurganida to‘satdan shamol esadi, chol boshini yopib qo‘ymadi, qora qalpog‘ini shamol uchirib ketdi. Shlyapa ko‘prik panjarasiga uchib tushib, ko‘prikdan pastga tomon qulab ketdi. Yaxshiyamki, ko‘prik tagida suv yo‘q edi, shuning uchun chol quruq daryo yonbag‘ri bo‘ylab ko‘prik tomon yurdi.
Bu yer dahshatli iflos edi, maydalangan qog‘ozlar, chirigan g‘ishtlar, singan charm tuflilar, bir-biriga aralashgan mevali toshlar, hatto bir nechta najas hovuzlari ham bor, badbo‘y hid edi.
Chol burnini yopib, shlyapasining yoniga o‘tib, uni oldi. U endi ketmoqchi bo‘lganida, ro‘parasida qorong‘ulik turganini sezdi. U diqqat bilan orqasiga qaradi, lekin dahshatga tushdi.
Bu yerda bir odam yotgan ekan.
Bu kulrang ko‘ylak kiygan va ko‘k shim kiygan o‘smir bola edi.
Bu yerdagi odam tirik yoki yo‘q? Chol quloq soldi va bola bir tekis nafas oldi.
Bu kimning bolasi? Nega uyga bormaysan? Ota-onang qayerda? Yoki o‘gay onaning zo‘ravonligi? Yoki g‘azab bilan uydan yugurib chiqdingmi? ...
Chol bolani so‘rab ko‘ndirmoqchi bo‘lib, orqaga qaytishga ko‘ndirmoqchi bo‘ldi. Ammo uch g‘ildirakli velosipedni itarib yuborganini o‘ylab, u yana jim qoldi.
Nima foydam bor! Ota-onasini yo‘qotdi, nima qilay? O‘gay onaning zo‘ravonligi, men buni hal qila olamanmi? Balki uni uydan haydab yuborishgandir? uf! O‘z ishing bilan shug‘ullan dedi chol o‘ziga o‘zi.
Chol bosh chayqab ketdi-da. Bir necha qadam tashlashdan oldin yana shamol esadi, chol qaltirab ketdi. U o‘zini tutolmay, boshini burib, “Hoy, o‘rningdan tur, muzlab qolasan bu yerda!” deb baqirdi.
Bola cho‘chib, o‘rnidan turdi-da, dahshat bilan atrofga qarasa, ro‘parasida cholni ko‘rdi.
Bolaning katta-katta ko‘zlarini ko‘rgan chol unga ma’yus qaradi. Bolaning juda achinarli ekanligini sezdi va “Bolam, nega uyga bormaysan?” deb so‘ragisi keldi.
Ammo bola gapirib ulgurmasidan ko‘prikning narigi chetiga qarab yugurdi.
Ertasi kuni chol yo‘taldan biroz kech turdi. Har doimgidek istirohat bog‘i tomon yurganida to‘satdan ko‘prik ustida buralib to‘pga aylangan bir necha bolalarni ko‘rdi.
Past bo‘yli bir bola to‘rtta bola atrofida urishardi. Jang paytida u baqirdi:
Bola jon-jahdi bilan chiqib ketishga harakat qilgan va to‘rtta boladan biri bolani ushlab olgan, qolgan uchtasi esa uni beparvo kaltaklagan. Chol diqqat bilan qarasa, ko‘prik ostida ko‘rgan bola kaltaklangan bola ekan.
Cholning jahli chiqdi.
Kim yana unga tegishga jur’at etayapti! Men uning bobosiman!"
To‘rt bola cholga hayron bo‘lib qarashdi, yana bir-birlariga qarashdi-da, nayrang bilan qochib ketishdi.
Chol qaltirab o‘tib, chap qo‘lini bolaning yelkasiga qo‘ydi, o‘ng qo‘li bilan bolaning sochlarini silab: “Bolam, og‘riyaptimi?” dedi.
Bola gapirmadi, katta ko‘zlari bilan cholga minnatdorchilik bilan qaradi.
Chol gapida davom etdi: - Nega ular seni tinmay urishdi, ota-onang qani deb so‘ramoqchi edi, bolaning ko‘z yoshlari jimgina yonoqlariga oqib tushganini ko‘rdi.
Chol nima qilishini bilmay, shosha-pisha: “Men ahmoqqa o‘xshab cheksiz savollar bermasligim kerak”, dedi.
Bola yig‘lashni to‘xtatdi va hatto xiyol jilmayib qo‘ydi.
Chol davom etdi: - Har kuni yolg‘iz o‘qishga borasanmi?
Bola bosh irg‘adi.
Chol: “Unday bo‘lsa, bir narsani iltimos qilaman, rozi bo‘lasanmi?” dedi.
“Iltimos?” Bola cholga g‘alati qaradi.
— Ha, — dedi chol tantanavor ohangda: — Iltimos, har kuni seni maktabga kuzatib borishga ijozat ber?
Bola cholga shubha bilan qaradi: - Senga iltimos qilsam bo‘ladimi?
"Mendan iltimos qilyapsizmi? Demak, ro‘zi bo‘lding!" Chol hayajonlanib bolaga qaradi.
Bola bosh irg‘adi: "Men sizni har kuni ko‘rishni xohlardim, sizni ko‘rganimda o‘zimni xo‘tirjam his qilaman. Lekin bu vaqtingizni behuda sarf qilmaydimi?"
— Yo‘q, yo‘q, bolam, men seni maktabga kuzatib borishga ruxsat berganingdan juda xursandman!
Chol bolani bag‘riga bosdi, ko‘z yoshlarini to‘xtatib bo‘lmasdi.
Cholning yig‘layotganini sezgan bola, “Bobo, yig‘layapsizmi, sizga nima bo‘ldi?” dedi.
— Xursandman,
Bola bosh irg‘adi.
Chol bolani yana mahkam bag‘riga oldi.
Aqlli bo‘lmagan bola, cholni bunchalik xursand qilish uchun cholga nima olib kelganini bilmaydi. U mehribon insonga nafaqat boshqalarning, balki boshqalarning ham mehr-muhabbati kerakligini hali bilmaydi. Faqat boshqalarni sevish jarayonida siz o‘z hayotingizning ma’nosini va o‘z mavjudligingizning qadrini chinakamiga qadrlaysiz.
O‘shandan beri odamlar har kuni ertalab biri baland, biri past bo‘yli bu ikki odamni ko‘prikdan o‘tib ketayotganini ko‘rishadi. Quyosh ularni oltin konturlar bilan zarb qilib, ko‘prikning bir chetidan ikkinchi chetiga o‘tkazdi.
Bolaning yuzi yarqirab, og‘zining cheti jilmayib, cholga cheksiz tasalli berdi, lekin cholning tanasi asta-sekin zaiflashib, oxiri ko‘prikka chiqolmay qoldi.
Keyinchalik u har kuni erta ko‘prikda turib, bolani kutardi.
Bola kelgach, bir-birlariga “Xayrli tong!” deyishdi, keyin “xayr” deyishdi, bola ko‘prik ustiga chiqmoqchi edi.
Chol har gal boshidagi qora qalpoqni yechib, bolani ko‘rmaguncha silkitardi.
Bora-bora ikkovlari ham birovsiz hech kim qo‘lidan kelmasligini sezib, “xayrli tong, xayr” sadosi ularni cheksiz qoniqish hissini uyg‘o‘tdi. Bu yerda do‘stlik, ishonch, rizq, tilak bor. Ba’zi odamlarda dunyodagi eng pokiza, eng go‘zal tuyg‘ular bor. Ularning hech biri bu salomni havodek, quyosh nuri kabi tark eta olmadi.
Bir kuni chol soat o‘n birgacha ko‘prik yonida kutib o‘tirgan ekan, bola ko‘rinmay qoldi, chol xavo‘tirlanib ketdi. kasal bo‘ldimmi? Mashina urib ketdimi? Urilganmi? meni unut? ...Cholning xayolida son-sanoqsiz farazlar chalkashib ketdi.
Chol ahyon-ahyonda qora qalpog‘i bilan ko‘zni qamashtiruvchi quyosh nurini to‘sdi va ko‘prik tepasiga qaradi.
Bola birdan qushdek ko‘prik tepasidan pastga yugurdi. Yugurib borarkan, “Bobojon, xayrli tong!” deb baqirdi.
Atrofdagilarning hammasi ularga tushunarsiz qarashdi. Chol: “Bolam, nega kelding, soat nechada kelding, xayrli tong aytding, bu hazil”, dedi.
— Hali salom bermaganim uchun!.. Bobo, qara, men jamoaga qo‘shildim!.. Sababi, “Yosh kashshoflar” rivojlanish yig‘ini tufayli maktabga biro‘z erta borib, sizni kutmay qoldim. Meni ayblaysizmi?
— Ajab emas, ajabmas, bobo xursand bo‘lsa, xursand bo‘lolmaydi!.. Bobo yaxshi ko‘rsin, — dedi chol yorqin qizil ro‘molni kotarib, diqqat bilan qaradi, ko‘zdan kechirar ekan, dedi. : "Siz katta bo‘ldingiz, faqat oldinga yuguring!"
Bola indamay bosh chayqadi.
"Keksaysam, boshqalar meni keraksiz deyishidan qo‘rqaman. Shu farzandim bor ekan, yashashga kuchim ko‘proq ekanini his qilaman. Chunki bu bolani mendan ajratib bo‘lmaydi, men" m hali ham foydalidir..." - dedi chol va qo‘llari bilan qo‘llarining changini artib, shlyapadagi kul bilan.
O‘ylab qoldim, chol boy-badavlat emas, ko‘rkam emas, qilayotgan ishi bunchalik oddiy, lekin nega bolalar qalbini bunchalik qattiq tortadi, odamlarni doim o‘zi haqida o‘ylashga majbur qiladi?
Sababi, u o‘zining samimiyatidan foydalanib, bolaga bu dunyoda hamon iliqlik va umid borligini his qildi.
Chol hamon hayajon bilan boshidan kechirganlari haqida gapirar, xazinasini sanab o‘tirardi.
Cholning cho‘kib ketgan ko‘zlariga, ajin bosgan yuziga qarab, uyaldim.
Chol menga qarab: “Oh, men ham bir kun ketib qolsam, bolani ko‘ra olmay qolsam, deb qo‘rqaman, bola ko‘prik ustida turibdi, hech kimga parvo qilmaydi. Qanchalik qayg‘uli boladi! Bularni o‘ylab, o‘limdan bezovta bo‘ldim..."
Nima deyishni bilmayman. Lekin bilaman, bu vaqtda faqat bolaning qiyofasigina cholning qalbini yupatadi.
Qorong‘i tushdi, cholning boshidan o‘tkazgan voqeani o‘yladim, uzoq vaqt uxlay olmadim. Odamlar va hayvonlar o‘rtasidagi farq shundaki, insonlar ma’naviy tayanchga ega bo‘lishi, shu tayanchga tayanishi, odamlarning ochlikka, sovuqqa, har xil azob-uqubatlarga bardosh berishidir. Bu ustun tong o‘tishidan oldingi yorug‘likka o‘xshaydi, buning uchun butun sovuq tunni engib o‘tish mumkin.
Qanday qimmatli tong!
Chol tunni shlyapasi bilan o‘ynab o‘tkazdi. Ba’zan yotoqxona stolida, ba’zan yostiqning yon tomonida, ba’zan ko‘kragida. Qarasam, cholning yuragi zirqirab, umidga umid uyg‘ondi.
Nihoyat tong o‘tdi. Chol anchadan beri deraza yonida turar, bo‘ynini cho‘zib tashqariga qaradi, oqargan soqoli ko‘ksiga osilib turardi. U shlyapani o‘ng qo‘lida ushlaydi, ko‘zlari qisiq, haykalday mehr va umidni chiqaradi.
To‘satdan chol shlyapasini shiddat bilan silkitdi va hayajon bilan xitob qildi: “Mana, u yerda!
Men pastga qaradim, uzoqdagi ko‘prikda kichik bir figura bor edi va o‘rtadagi qizil ro‘mol uning qizil ro‘moli edi. U shunchalik uzoqda ediki, men qiynalayotgandek bo‘ldim, lekin chol o‘z his-tuyg‘ularidan kelib chiqib, nimani qidirayotganini aniq baholay oldi.
Chol qora shlyapasini uch marta shiddat bilan silkitdi.
Pastki qismidagi qizil nuqta ham uch marta miltilladi.
Bu hissiy almashinuv. Cholning chehrasidagi ifodadan u pulga so‘tib bo‘lmaydigan cheksiz baxt va rohat olganini ko‘raman. Chunki uni o‘z qalbiga ko‘mib, boshqalarga joylab qo‘ygan.
Men chuqur ta’sirlandim.
Shundan so‘ng chol har kuni shunday qildi, erta tongda qora qalpoqchasini silkitib, bolani kutib oldi, u ham har kuni o‘z vaqtida ko‘prikda paydo bo‘lib, qizil ro‘molni cholga silkitardi.
Biroq bugundan boshlab chol qora qalpoqchasini silkitmaydi, bolaning qomatini va qizil ro‘molini ko‘rmaydi.
Chol vafot etdi.
U o‘layotgan paytda ham qora qalpoqni ushlab turardi. Tibbiyot xodimlariga uning qo‘lidagi qalpoqni tortib olish juda qiyin edi.
Chol oq mato bilan qoplangan, tibbiyot xodimlari choyshabni almashtirib, cholning narsalarini to‘zalashgan.
Bir hamshira qora qalpoqni oldi va shifokordan: "Mana uning shlyapalaridan biri, nima qilishim kerak?"
— Keling, birga yondirib yuboraylik!
To‘satdan o‘rnimdan turdim va “Doktir, iltimos, mana shu shlyapani o‘zingda saqla, bu dunyodan yo‘qolib ketmasligi kerak bo‘lgan qimmatbaho narsa”, dedim.
Tun bo‘yi uxlamadim, kasalligimdan emas, yolg‘izligimdan emas. Lekin muqaddas burch uchun.
Tong o‘tguncha men deraza oldida yotardim.
Men kutdim, kutdim va nihoyat kichkina figurani intiqlik bilan kutdim va qimmatbaho qora shlyapani shiddat bilan silkitdim.
Ko‘prikning narigi tomonida qizil ro‘molning raqs tushayotganini ko‘rdim. Bayroq, olov kabi.
Men cheksiz hayajondaman. Bugun men inson bo‘lishning qadr-qimmatini, inson bo‘lishning muqaddasligini, inson bo‘lishning ma’nosini, inson bo‘lish qadrini his qilyapman.
Ko‘zlarim xira...