II BOB. KOREYS VA O'ZBEK TILLARIDA LEKSIKA Semasiologiya (tilshunoslikning til birliklari ma';nosini urganuvchi fan)
Zamonaviy leksik sestemaning semasiologik xarakterestikasi (ta'rifi)
1. Koreys tilida ko'p ma'nolilik
Gapning eng kichik bolagi so'z hisoblanadi. So'z bu - tovushlar birligi yoki bitta tovush bo'lib, ma'lum bir ma'noga ega va mustaqil ishlatiluvchi birlik hisoblanadi. So'zning asosiy vazifasi atash vazifasi deyiladi.
Albatta har bir so'zning ma'nosi uning to'g'ridan to'g'ri ma'nosi bolavermaydi: Berilgan so'z berilgan narsa. "Kitob - 책" so'zi ma'lum bir alohida olingan kitobni anglatadi, lekin uning vazifasi har bir kitobni atab kelishidir. Hatto, atoqli otlar ham o'zining bir ma'noliligi bilan chegaralanmaydi.
So'zning ma'nosi ong bilan his tuyg'u va iboralar bilan angflanadigan tushunchadir. Lekin bu har bir ma'no uchun alohida so'z mavjud degani emas (masalan olmoshlarda tushunchalar bilan to'g'ridan to'g'ri aloqa yo'q) Lekin har bir tushuncha tilda ma'lum bir so'z bilan ataladi va so'zning asosiy vazifasi ma'lum tushunchani atab kelish ekanligi hisoblanadi. Faqatgina taqlid so'zlar hech narsani atab kelmaydi. So'z bir ma'noli bo'lishui mumkin (monosemantik) 날씨 - ob-havo, 책- kitob,예술 - mahorat,춥다 - sovuq,
Bir ma'noli so'zlar morfologik qurilishiga ko'ra har xil boladi: Fel - 다르다 - farqlanmoq; Ot - 다름 - farq; Sifat - 다르다 - har xil. Farqli; Ravish - 달리 - boshqachasiga va boshqalar; Tub "집 - uy; yasama 걸개 - Veshalka (걸다 so'zidan olingan.)" Murakkab so'zlar -돌다리- tosh ko'prik, 올라가다 - ko'tarilmoq, 장거리 - Uzoq masofa.
Termin - bu bir ma'noli so'z .Masalan ,tibbiyot sohasiga oid: 위협-gastrit,경색-infarkt; adabiyot sohasiga:비유-kinoya; tilshunaslikka oid: 부 동사-sifatdosh,명사-ot va boshqalar.Bir ma'noli so'zlar har xil guruhlarga bo'linadi-o'simliklar, hayvonot olami vakillari nomlari:자작나무-terak,문어-sakkiz oyoq,까치-qarg'a va boshqalar; odamlarning mutaxassisliklari: 화가- rassom,음악가-musiqachi,이사-doktor.
Lekin koreys tildagi bazi so'zlarning bir nechta ma'nolari bor.So'zning bir emas bir necha ma'noli bo'lishi ko'p ma'nolik yoki polisimiya (yunoncha polysemas-ko'p manoli)-다의성,bunday so'z esa ko'p ma'noli so'z 다의어 deyiladi.
So'z paydo bo'lish jarayonida bir manoli bo'ladi.So'zning yangi ma'nosi uni ko'chma manoda qo'llash natijasida vujudga keladi.Buning uchun so'zlar o'zaro bog'langa bo'lishi kerak.Ma'no jihatdan yaqinlik yoki almashib qo'llay olishi natijasida ko'p ma'noli so'zlar vujudga keladi.Lekin ko'p manolikka qaramasdan so'z o'zining semantik birligiga ega va bu birlik semantik tuzilish deyiladi.
So'zning bir xil yoki turli xilligini aniqlash mumkin emas.Shuningdik ma'lum bir leksik birlikning nechta ma'nosi borligini aytish mushkul. Negaki ba'zi bir ma'nolar yaqin bo'lishi mumkin yoki qaytarilishi ham mumkin. Shuning uchun har xil ma'nolarni farqlash mumkin.Misol uchun yemoq - 먹다 feli lo'g'atlarda boshlang'ich hozirgi 먹다 va yasama ma'nolarda beriladi. 소모하다 va 부식하다.
Lekin ishlatilishida farqlar bor: yemoq - 먹다 a) 고기를 먹다 - go'shtni yemoq, 수프를 먹다. Tahlili quyidagicha:
a) Sanchiq va cho'p bilan yemoq b) qoshiq bilan yemoq yoki ichish mumkinligini - 마시다 aytmoqda. Bu yerda faqat 먹다ning ma'nosini qaytarish emas balki uning keng ma'nodagi ma'nosini 마시다ni ishlatish mumkin. Bunday holatlar ko'p. MIsol uchun 물을 먹다 - 물을 마시다ning o'rniga yoki 담비를 먹다 - 담비를 피우다ning o'rniga ishlatiladi.
So'zlar sarlavha kabi so'zdan so'zga yoki o'sha narsaning xarakatiga yoki unung bir bo'lagiga o'tish mumkin. SHuning uchun polisemiyaning asosiy savoli bu atash ma'nosi xaqida. Polisemiya xodisasida so'zlarning ma'nosini saqlab qolishi yoki ununig o'zgarishi xaqida savol paydo bo'ladi. Polisemiyaning birinchi savoli bu : to'g'ridan to'g'ri ma'no nima? va ko'chma ma'no nima ? So'zning ko'chma ma'nosi to'g'ri ma'no orqali tushintirilgan. Lekin bu tilda to'g'ri ma'noli tub so'zlarning ma'nosi tushintirilmagan.M: nima uchun 시계의 손 -soat millari bunday ataladi? CHunki soatning bu qismi inson qo'lari bajargan ishlarni bajaradi.Lekin nima uchun 사람의 손 -odamning qo'li bunda deyilishini tushuntirib bo'lmaydi. Tub so'zlarning to'ridan to'g'ri ma'nosi berilgan bilan tushuntirilmagan.
