Мундарижа Кириш 1 iбоб. Янги европани



Download 102,07 Kb.
bet8/11
Sana09.06.2022
Hajmi102,07 Kb.
#647015
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Мавзу Франсия 1871-1914

2.2Париж Коммунаси.
Олти ойдан буён пруеелар армияси томонидан камал килинган Париж шахрининг ишсизлик ва очликдан азоб чекаётган ахолиси 1871 йил 18 март куни кузголон бошла- ди. Миллий гвардияга бирлашган пролетариат Коммунани таъсис килди ва унда 1848 йилги инкилобда амалга ошмай колган орзулари ижтимоий республика принципларини урнатмокчи булдилар. Муваккат х,окимият Миллий гвардия Марказий кумитаси калига Утди. Шароитнинг мураккаблигини охиригача англаб етмаган Тьер хукумати кушни Версалга кочиб утди. Икки куч: бир томон дан, пролетариат кУлига утган Париж, иккинчи томондан, буржуа Францияси фукаролик уруши холатига тушиб колди. Узларининг социалистик тамойиллари тантана килишини истаган Париж пролетариата уларга душман булган давлатнинг асосларини буза бошлади. Коммуна доимий армияни йук килди. Буржуа суди хам бекор килинди. Черков давлатдан ажратилди. Рахбар органларнинг сайлаб куйилиши хакидаги декрет билан Коммунани тан олмаган эски амалдорларнинг хаммаси лавозимларидан бушатилди. Кун тарти бига Коммуна томонидан вайрон килинган давлат аппаратини нима билан алмаштириш маеаласи куйилди. Миллий гвардия Марказий кенгаши ишни Коммуна кенгашига сайловлар утказишдан бошлади. Бу сайловлар шахар округлари буйича, умумий тенг сайлов хукуки асосида ва фикрларнинг мутлако эркинлиги холатида утказилди. Депутатларнинг ярмини ишчилар ташкил килди. Коммуна кенгашида бош ролни илгари хакикий инкилобни булган, аммо мамлакатни социалистик кайта куриш муаммоларини жуда мавхум тасаввур киладиган бланкичилар уйнади. Коммуна кенгаши, Уша давр ки- шиларининг образли килиб айтишича, парламентар эмас ишчи кор­ порация эди. Коммуна факат конун чикарувчи ёки ижро хокимияти эмасди, у иккала хокимиятни хам узида мужассамлаштарган орган эди. Хркимиятнинг булиниш принципи хакида гап хам булиши мумкин эмасди.
Конунларни ижро килиш. Коммуна кенгашининг сиёсатини юргазиш 10 та комиссияга топширилди, шулардан 9 таси катъий белгиланган ваколатларга: молия, маориф, адлия, ташки алокалар, мехнат, ижтимоий хизматлар, мудофаа, ижтимоий хавфсизлик кабиларга эга эди. Мувофиклаштарувчи марказ роли барча комиссиялар вакилларидан тузилган махсус Ижро комиссиясига топширилди. Айни пайтда Коммуна бопщарувнинг энг маъкул усулини излашда ва уз аппаратини такомиллаштаришда давом этди. Охир-окибатда куйидаги принцип урнатилди: мухокама жараёни коллегиал, жавобгарлик эса бир кишида. Шунинг билан бирга бюрократизм ва амалдорларнинг зуравонлигига йул кУймасликка алохида эътибор каратилди. Декретлардан бирида айтиладики, амалдорларнинг ойлик маоши юкоридан пастгача ишчининг ойлик маошидан ош- маслиги керак. Сайланиб куйиш, хисобдорлик, лавозимдаги шахс- ларнинг алмашинуви давлат курилишининг мухим принциплари булиб колди.
Коммуна Франциянинг давлат тузилишини кайта куриш режа­ сини ишлаб чикди ва эълон килди. Режа «Француз халкига декларация» деб аталди. Бу жуда киска, аммо принциплари аник хужжат эди. Унга кура Франция Париж Коммунаси типидаги эркин коммуналарни бирлаштирган республика булиши лозим, шахарлар ва энг кичик кишлоклар хам уз-узини бошкаришнинг тула хукукига эга булиши ва бу хукуклар кушни коммуналарнинг шундай хукук­ лари ва мамлакат манфаатлари билангина чегараланиши мумкин. Коммуна бир декрет билан умумий фаровонликка эришиш мумкин эмаслигини яхши тушунарди. 9 згаришларнинг бутун бир даври ол динда турганди12.
Коммуна 16 апрелдаги декрета билан Мехнат ва алмашинув ко- миссиясига капиталистлар томонидан ташлаб кетилган корхоналар- ни ишчиларнинг кооператив жамиятлари кУлига топширишнинг усулларини белгилашни топширди. Бунда компенсация туловлари истасно килинди. Бошка бир акт - Лувр устахоналарининг устави билан ишлаб чикариш устидан ишчи назорати Урнатилди. Иш­ чилар манфаатларига хизмат килган бошка тадбирлар ичида нов- войларнинг кечаси ишлашини бекор килиш, ойлик маошдан жарима ва чегирмалар ушлаб колишни такиклаш, ломбардларга куйилган мебель, кийим-кечак ва мехнат куролларини кайтариш кабиларни айтиш мумкин. Тадбирларнинг алохида гурухд судлар фаолияти ва жамоат хавфсизлигини таъминлашга каратилган. Реакцион матбуотни ёпиш тугрисидаги Коммуна декрета кизгин бахсларга сабаб булди. Кечагина матбуотнинг тула ва чекланмаган эркинлигини ёкдаб чиккан кишиларга бу декретни кабул килиш осон эмасди. Улар бунда «принципларга хиёнатни» куришди. Тараккиёт шу тарика Коммуна арбоблари олдига инкилоб ва демократия, демократия ва диктатура муаммоларини кайта-кайта куяверди. Сиёсат ва тактика масалаларида Коммуна аъзолари курсатган катьиятсизлик ва иккиланишлар марксистик адабиётда куплаб ма- ротаба тахлил килинган ва каттик танкид остига олинган. Аммо бу- гун айтиш лозимки, бундай холатлар хакикий озодлик харакатининг юксак маънавий идеаллар ва ахлокий принципларга содиклигини хам курсатиб туради.
Коммунанинг кайгули интихоси барчата маълум. 72 кунлик кизгин фаолиятдан сунг 28 май куни у кулади. 30 минг киши Улдирилди. 50 минг киши камалди, сургун килинди. Умумий хисобда Париж узининг 100 минг угил-кизларидан айрилди. Коммуна галаба килиши мумкинмиди? Албатта йук. Иккита армия француз ва немис армиялари томонидан Ураб олинган Ком­ мунанинг халокати мукаррар эди. Коммунадан нима колди? Хотира ва озодлик учун курашнинг аччик тажрибаси.

Download 102,07 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish