Mundarija I bob. Sanoat korxonalarida tavakkalchilikni 6 asoslari 6

2-rasm
Tavakkalchilikni boshqarishning davriy bosqichlari

Tavakkalchilikni tasniflash asosida tadbirkorlar risklarni boshqarish jarayonini yanada samarali yo’lga qo’yishi mumkin bo’ladi. Chunki tasniflangandan so’ng qaysi risklar yuqori xavf-xatarni yuzaga keltiradi va qaysilari ikkinchi darajali ahamiyat kasb etishi aniqlanadi va shu asosda risklarni kamaytirish bo’yicha zaruriy chora-tadbirlarni amaliy ishlab chiqish mumkin bo’ladi.
Sanoat korxonalarida tavakkalchilikni ichki va tashqi tavakkalchilikka bo’lish mumkin. Tashqi risklarning yuzaga kelish manbai bo’lib, tashqi muhit unsurlari hisoblanadi. Tadbirkor bu kabi tavakkalchilikka ta’sir eta olmasligi mumkin, ammo ularni o’z faoliyatida oldindan ko’ra olishi va hisobga ola bilishi kerak. SHuningdek tashqi tavakalchilikka korxona faoliyati bilan bevosita bog’liq bo’lmagan tavakkalchilik kiradi. Bu kabi tavakkalchiliklarga tadbirkorlik faoliyati va iqtisodiyotni boshqarish maqsadida tegishli qonunlarning qabul qilinishi yoki o’zgartirilishi, mamlakatdagi siyosiy o’zgarishlar, ijtimoiy va demografik vaziyatlarning o’zgarishi, tashqi iqtisodiy faoliyatdagi o’zgarishlar, bozor muvozanatidagi o’zgarishlar kiradi. Bunga 1998 yilgi Sharqiy-Janubiy Osiyo mamalakatlarida yuz bergan moliya-kredit tizimidagi xalqaro munosabatlarning buzilishi misol bo’ladi. Ichki tavakkalchilik manbai bo’lib, tadbirkorlik korxonasining ichki vaziyati va holatidagi hodisa va voqealar hisoblanadi. Bu kabi tavakkalchiliklarga menejment faoliyatining samarali amalga oshirilmaganligi, marketing asoslari va siyosatini noto’g’ri yuritish, firma xodimlarining suiste’mollikka yo’l qo’yishi, firmada kadrlar siyosatidagi xatoliklar, xom ashyoning yetishmasligi, sotish konyukturasining o’zgarishi, inflyatsiyaning ortib borishi kabilar kiradi (3-rasm).
So’nggi vaqtlarda mahalliy ishlab chiqaruvchi uchun valyuta tavakkalchilik dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. Valyuta tavakkalchiligi - bu valyuta kursining o’zgarishi va inflyatsiya natijasida yuzaga keladigan moliyaviy zararlar ehtimolligi hisoblanadi. Valyuta kursiga ta’sir etuvchi asosiy omillar orasidan to’lov balansi holatini, inflyatsiya darajasini, qisqa muddatli ka’itallarning tarmoqlararo migratsiyasini ajratib ko’rsatish mumkin. Shu bilan birgalikda valyuta kursining o’zgarishiga talab va taklif munosabatlari, tashqi va ichki siyosiy omillar ham ta’sir etadi. 1998 yildagi Rossiyadagi valyuta krizisi, AQSHdagi 2001 yil 11 sentabr voqealari bunga yaqqol misol bo’la oladi.
Sanoat korxonalarida korxonalari uchun yana bir muhim tavakkalchilik turlaridan biri kredit tavakkalchiligi hisoblanadi. Kredit tavakalchiligi, firma faoliyatini tashqi mablag’lar asosida moliyalashtirish natijasida, investorlar oldidagi o’zining moliyaviy majburiyatlarini bajara olmaslik imkoniyatlari bilan bog’liqdir.