Мундарижа I боб. “Кўп тармоқли фермер хўжалигини ташкил этиш ва бошқариш” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари 10

Корхона жамоасининг мулки-ишчи ва хизматчилар жамоаси давлатдан ёки хусусий мулк эгасидан сотиб олган ва умумийлаштириб, биргаликда ўзлаштириладиган мулк. Бу ерда мол-мулк ва пул маблағлари корхона жамоаси ихтиёрида туради. Корхона ва ташқилотлар уюшмаси (ассоциацияси) мулки-маълум мақсад йўлида уюшма ташкил қилганларнинг умумий мулкидир. Ўз фаолиятини уйгунлаштириш, савдо-сотиқ, ишлаб шиқариш, бошқаришни ташкил етиш учун ҳар хил ёки бир хил мулкка оид корхоналар ва ташкилотлар ажратган моддий ва пул маблағи ҳисобидан ташкил топган, лекин иштирокчилар мулкидан алоҳидалашган умумий мулк пайдо бўлади. Уни ҳар бир иштирокчи емас, балки уюшма тасарруф ета олади. Бу мулк умумий манфаат йўлидагина ишлатилади.
Хусусий мулк-айрим кишиларга тегишли ва даромад топишга қаратилган мулк. ( “Мулкчилик тўғрисида»ги қонун. 7-модда), Унинг икки кўриниши бор:индивидуал хусусий мулк, корпоратив гуруҳ мулки. Индивидуал хусусиймулк бор жойда бойликни ўзлаштириш ягона ҳолда, айрим мулкдор томонидан амалга оширилади. Масалан, корхона индивидуал мулк бўлса, келган фойдани фақат унинг эгаси олади. Корхонани ижарага бериш ёки аксиядорлик жамиятга айлантириш танҳо мулкдор ихтиёрида бўлади.
Корпоратив хусусий мулк- бойликни индивидуал тарзда ўзлаштириш, лекин мулкдорлар шерикчилик асосида маълум гуруҳларга бирлашган шароитда ўзлаштириш тушунилади. Хусусий-корпоратив мулкнинг муҳим кўриниши монополистик мулкдир. Монополистик хусусий мулк-гуруҳга бирлашган йирик мулкдорлар иқтисодиётнинг у ёки бу соҳасида танҳо ягона ҳукмронлигига таянган ҳолда ўта катта бойликни озчилик томонидан ўзлаштирилишини билдирувчи мулкдир. Унинг ташкил этувчил монополиялар ҳам корпоратив таркибга эга бўлади. Улар амалиётда корпорация деб номланади. Монополиялар ҳукмрон бўлган шароитда монополлашган бозор мавжуд бўлади. Индивидуал хусусий мулк XIX асрда ривожланган, у ёввойи капитализм, тартиблашмаган бозор иқтисодига xос бўлган XX асрнинг биринчи ярмида монополистик хусусий мулк шаклидаривожланган. XX асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб номонополистик хусусий мулкнинг корпоратив шакли тез сураътлардаривожлана бошлади. 80-йиллардан бошлаб майда акционерликжамиятлари ривожланиб, аралаш иқтисодиёт шаклланди. Хусусий мулкдан ташқари шахсий мулк ҳам борки, у ҳам индивидуал ўзлаштиришни билдиради.