Мундарижа I боб. “Кўп тармоқли фермер хўжалигини ташкил этиш ва бошқариш” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари 10

Муқобил машина-трактор парки тизими - фермер хўжаликларига техник хизмат кўрсатади. Паркнинг таркиби ер ҳайдаш, экиш, экинлар қатор ораларига ишлов бериш, ҳосилни йиғиштириб олиш каби агротехник тадбирларни бажаришга қодир бўлган техник воситалардан иборат бўлади. Мазкур тизим билан фермер хўжаликлари ўртасидаги иқтисодий муносабатлар шартнома тузиш орқали олиб борилади. Техник хизмат кўрсатиш бўйича рақобат муҳитини яратиш ушбу тизим фаолиятини янада жонлантириш, сифатли хизмат кўрсатиш имконини беради.
Фермер хўжалиги тизим сифатида мураккаб таркибга эгадир. Унинг кўп миқдордаги бошқарув функциялари ишлаб чиқарилаётган маҳсулот турига қараб бўлинган бўлимлар ва ҳар хил хизматлардан ташкил топган бўлади. Шунингдек, фермер хўжалиги ўзининг таркиби ёки хилма-хил элементларга эга бўлиши билан биргаликда мураккаб тизимнинг бир белгисини ўзида акс эттирган бўлади.
Фермер хўжалигидаги иқтисодий-техник элементлар мажмуи маълум алоқа ва муносабатларга, шу билан бирга алоқанинг барқарорлигига ва маълум мутаносибликка эгадир. Бу шундан далолат берадики, фермер хўжалиги тизимлар тизими бўлиб, унинг элементлари кичик элементлардан ташкил топган бўлади. Масалан, меҳнат воситалари (трактор, транспорт, қишлоқ хўжалик машиналари, эҳтиёт қисмлар, инструментлар ва бошқалар).
Маълумки, ишлаб чиқаришнинг асосий элементлари ишчи кучи, меҳнат воситалари ва меҳнат предметларидир. Бу элементларининг фазо ва маконда бирлашиши маълум ишлаб чиқариш жараёнини ва моддий неъмат ишлаб чиқаришни ташкил этади.
Фермер хўжалиги бошқарилувчи тизим сифатида ишлаб чиқариш ҳолатининг ўзгарувчанлиги, элементлар таркиби ва алоқадорлигининг ўзгариши билан фарқ қилади. Тажрибада шу нарсани кузатиш мумкинки, масалан, ҳар хил маҳсулотни ишлаб чиқариш жараёни вақт жиҳатдан бир хил эмас. Бу эса ишлаб чиқариш технологияси, маҳсулотнинг ўзига хос хусусиятлари ва шу кабиларга боғлиқ бўлади. Лекин ишлаб чиқаришнинг ривожланиши ва унинг мақсад ўзгариши (ишлаб чиқариш ҳажми, ихтисослиги ва бошқалар) тизимнинг ўзгаришига олиб келади.
Бошқаришнинг мураккаблиги шу билан белгиланадики, табиий-иқтисодий шарт-шароитлар ишлаб чиқаришга фаол таъсир кўрсатади, унинг қонуний ривожланиш эҳтимоллигини оширади. Бу ўз навбатида фермер хўжалиги раҳбари ва бошқа аъзоларнинг меҳнатини тўғри ташкил этиш ва такомиллаштиришни, хўжаликни ишнинг кўзини билиб бошқаришни талаб этади. Тизимли ёндашиш илмий бошқариш усулларидан бири сифатида бу мураккаб вазифани бажаришда бозор иқтисоди тизими яратган барча имкониятлардан тўлароқ фойдаланишни назарда тутади.
Фермер хўжалиги олдидаги маълум вазифани бажаришга қаратилган бўлиб, уни амалга оширишда ишлаб чиқаришда банд бўлган ходимлар энг асосий ва фаол куч ҳисобланади. Шунинг учун бу ерда техника, иқтисодий, технологик ва шу каби тизимлардан ташқари аниқ маънавий ва моддий омиллар таъсири остида янги кишини тарбиялаш, ташшабусни қўллаб-қувватлаш, янгича фикрлаш ва янгича ишга ёндашишга ўргатиш каби муҳим муаммоларни ҳал этишга тўғри келади.