Мундарижа I боб. “Кўп тармоқли фермер хўжалигини ташкил этиш ва бошқариш” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари 10



Download 2,2 Mb.
bet115/185
Sana29.09.2022
Hajmi2,2 Mb.
#850844
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   185
Bog'liq
111 кўп тармоқ фермер хўж ташкил

10.1.1-жадвал
Ўзбекистонда аҳоли жон бошига маҳсулот етиштириш миқдори ўзгариши (кг)

Маҳсулот
Турлари

Тиббий меъёр

1991 йил

2017 йил

2017 йилда 1991 йилга нисбатан, (%)

2017 йилда тиббий меъёрганисбат., (%)

Буғдой

98,6

29,5

246,8

8,3 марта

250,3

Мева

56,8

24,0

93,2

388,3%

164,1

Узум

30,6

24,0

52,9

220,0

172,8

Сабзавот

128,1

138,6

346,5

250,0

270,5

Картошка

53,4

15,1

91,3

604,6

170,

Полиз

32,2

39,0

63,4

162,6

196,8

10.1.1-жадвалда республика аҳоли жон бошига маҳсулот етиштириш кўрскаткичлари берилган бўлиб, тиббий мёърга нисбатан 1991 йилда сабзавот ва полиз маҳсулотларибан ташқари барчаси паст бўлган. 2017 йилга келиб эса1.6 баравардан 8.3 мартагача ошган. Бундан кўриниб турибдики озиқ-овқат маҳсулотларини етиштириш тиббий меъёрга нисбатан ортганини кўриш мумкин. Боғдорчилик экинларидан75-80 турдаги маҳсулотлар чиқади улар қуйидаги гуруҳларга бўлинади: уруғли мевалар (олма, нок, беҳи, дўлана ва бошқалар); данакли мевалар (ўрик, шафтоли, олхўри, гилос ва бошқалар); резавор мевалар (қулупнай, малина, смородина ва бошқалар); субтропик мевалар (анор, анжир, хурмо, чилонжийда, тутлар, зайтун ва бошқалар); цитрус мевалар (лимон, мандарин, апельсин, ва бошқалар);ёнғоқ, бодом, писта ва бошқалар.


Кейинги йилларда фермер хўжаликлари экин майдонларитўғри жойлаштириш, тармоқлар бўйича ихтисослаштириш натижасида ҳамда ишлаб чиқаришга янги ва илғор технологияларни жорий этиш, селекция ишларини яхшилаш, қишлоқ хўжаликэкинларининг районлаштирилган навларини жорий қилиш ҳисобига мева–сабзавот экинларининг миқдори ортиб борганлигини кўриш мумкин (10.1.2-жадвал ).
10.1.2-жадвал.
Республикада мева-сабзавот маҳсулотлари етигтириш кўрсатгичлари таҳлили
минг тонна



Маҳсулот тури

1991 йил

2015 йил

2016 йил

2016 йилда 1991 йилга нисбатан

фоиз

фарқи, -/+

1

сабзавот

3324,1

10128,1

11272,5

339

7948,4

2

полиз

925,8

1853,1

2045,2

221

1119,4

3

картошка

355,7

2696,7

2958,3

8,3 марта

2602,6

4

мева

516,6

2746,2

3042,7

589

2526,1

5

узум

480,4

1579,0

1735,3

361

1254,9

Манба: Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ вазирлиги маълумотлари.
10.1.2-жадвал маълумотларига кўра 1991 йилда республикада сабзавот маҳсулотлари етиштириш ҳажми3324,1 минг тонна бўлганбўлса,2016 йилда бу кўрсатгич 11272,5 минг тоннага, полиз маҳсулотлари эса 925,8 минг тоннадан 2045,2 тоннага, картошка 355,7 минг тоннадан 2958,3 минг тоннага, мева 516,6 минг тоннадан 3042,7 минг тоннага, узум маҳсулотлари эса 480,4 минг тоннадан 1735,3 минг тоннага ортганини кўриш мумкин. Бу кўрсаткичлардан кўриниб турибдики Ҳукумат томонидан олиб борилаётган ислоҳатлараҳолини озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талабини қондириш ва бошқа давлатларга экспорт қилиб, ижтимоий-иқтисодни яхшилашга қаратилган.

10.2 Аҳолинийил давомида ҳимояланган майдонларда сабзавот билан таъминлаш ишлариниташкил этиш


Сабзавот аҳолини озиқ-овқат билан таъминланишида муҳим ўрин тутади. Уларнинг таркибида углеводлар, ҳар-хил тузлар, витаминлар, қанд, оқсил, органиқкислоталар ва бошқа қимматли озуқа моддалари мавжуд.Таркибида эфир мойлари бўлган (пиёз, саримсоқ, укроп, петрушка, сельдерей) сабзавотлар овқатни хуш таъм, мазали қилади ва ошқозон ширасини ажратиб чиқаришни яхшилайди, бу эса овқат ҳазм қилишни кучайтиради.Пиёз, саримсоқ таркибидаги эфир мойлари жуда кучли фитонцид хоссага эга бўлиб, улар касал туғдирувчи микроорганизмларни ўлдиради ва кишиларни кўпгина юқумли касалликлардан ҳимоя қилади.Овқатда витаминлар етишмаслиги моддалар алмашинувининг бузилишива авитаминоз билан касалланишга олиб келади. Катта ёшдаги кишиларнинг бир суткали витаминларга бўлган эҳтиёжи С-70-120, А-1-2, В-2-3, В-2,5-3,5, РР-15-25 миллиграммни ташкил қилади. Одам организмининг нормал ривожланиши ва ишлаб туриши учун баъзи бир минерал бирикмалар, чунончи, темир, фосфор, калий, кальций, натрий, магний тузлари, йод ва бошқа элементлар зарур. Ана шу бирикмаларнинг асосий манбаи эса сабзавотлардир. Турли хил сабзавотлар етиштириш, шаҳар аҳолисини сабзавот билан таъминлаш даражаси ҳали анча паст.Аҳоли жон бошига ўртача талаб қилинадиган сабзавот 99-153 кг ни ташкил қилади, шундан карам 35-85 кг, помидор 25-32 кг, бодринг 10-13 кг, сабзи 6-10 кг, кўк нўхат 6-8 кг, бақлажон 2-5 кг, чучук қалампир 1-3 кг ва бошқа сабзавотлар 4-7 кг ни ташкил этади.Аҳоли турмуш даражасининг ўсиши билан нон ва картошка истеъмол қилиш камайиб, гўшт, сут,сабзавот, мева ва полиз маҳсулотларига бўлган талаб тез ўсиб боради. 1975 йили аҳоли жон бошига 41 кг гўшт, 251 кг сут, 28 кг мева, 72 кг сабзавот талаб қилинган бўлса, 1990 йилда бу кўрсаткичлар 57, 321, 41, 90кг ни ташкил этади. Ҳозирги вақтда аҳоли жон бошига сабзавот истеъмол қилишйилига 100 кг га етди, келгусида илмий асосланган меъёр бўйича 140-150 кг га етказилиши лозим бўлади.
Шу билан бирга нон маҳсулоти ва картошка аҳоли жон бошига ўн беш йил ичида (картошка 25 кг га, нон маҳсулоти эса 16 кг га) кам талаб қилинган. Овкатланиш структураси такомиллашмоқда. 1980 йили юқори каллориялик (гўшт, ёғ, сут, балиқ) маҳсулотлар аҳоли жон бошига 220 кг етиштирилрилган бўлса, кам каллориялик (картошка, сабзавот, мева, нон маҳсулоти) маҳсулотлар 475 кг етиштирилган ёки 1:2,1 нисбатда бўлган. 2005 йилга келиб бу нисбатан 1:0,88 га тенг бўлди. Бу нафақат иқтисодий аҳамиятга балки ижтимоий аҳамиятга ҳам эгадир. Шу сабабли сабзавотчиликни очиқ ва ёпиқ тупроқларда бир-бирига қўшиб олиб бориш аҳолини йил бўйи сабзавот билан таъминлаш гаровидир.
Сабзавотлар янгилигида, ҳўл ҳолида, қуритиб, тузлаб ва сиркалаб ёйилади. Бундан ташқари сабзавотлар озиқ-овқат саноати учун хом ашё бўлиб ҳам хизмат қилади.

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish