Мундарижа 1-боб: Қадимги давр мусиқий таълим ва тарбиянинг тур ва шакллари

Download 44,18 Kb. bet 6/7 Sana 24.02.2022 Hajmi 44,18 Kb. #186037

Bog'liq
Кадимги давр мусикий таълим

Эзгу ният		Эзгу сўз
Эзгу иш

Ота-боболаримиз ислом динни ва унинг фалсафасига таяниб ёш авлодни комил инсон қилиб тарбиялашга алоҳида эътибор берганлар. Улар исломий таълим-тарбиянинг маънавий-маърифий аҳамиятига дииқат ва эътиборини чуқур қаратганлар. Мамлактимиз раҳбари Ислом Каримов таъкидлаганларидек: “Ислом дини - бу ота-боболаримиз дини, у биз учун ҳам иймон, ҳам ахлоқ, ҳам маърифат эканлигини унутмайлик, Оллоҳ қалбимизда, юрагимизда”. Ўзбекистон ҳалқи тарихида ислом таълимотининг таълим-тарбия ҳақидаги ғояларининг шаклланишида аҳамияти чексиздир. Қуръони Карим ва ҳадиси Шарифлар педагогика илмининг энг кўзга суртма кўринишидир. Уларда мусулмон аҳлининг дунёқараши фалсафаси, маънавияти, ахлоқи, эътиқоди, ҳар томонлама баркамоллиги каби инсоний сифатларни шакллантириш йўллари баён қилинган. Улар гуманистик таълим-тарбия усулларни маъқуллаб, бу гуманистик усулларида болани пухта ўйлаб тузилган юриш-туриш, ўқиш, меҳнат, озодалик, жисмоний, ақлий ва руҳий машқлар ички тартиб қоидалари билан тарбиялашга унга ҳар томонлама билим беришга, боланинг мустақил фикрлашини, ижодкорлиги ва фаоллигини ўстиришга эътибор қаратган. “Илм ибодатдан афзалдир”- деб айтгандилар Пайғамбаримиз (МРСАВ). Ўқитиш фақат ҳаётий бўлсин, ўқитишни турмуш, атроф-муҳит билан олиб бориш лозим. Шунда у тушунарли ва халқчил бўлади. Пайғамбаримиз (МРСАВ) билим беришни меҳнат билан қўшиб олиб бориш тўғрисидаги фикрни илгари сурганлар. Улар айтган эдиларки: “Илм олмоққа ҳар бир муслим ва муслима учун ҳам фарз ҳам қарз”.
Қуръони Карим ва ҳадиси Шарифларда тарбия масалаларига катта эътибор берилади. Боланининг ҳар бир ишига ота-она намуна бўлиши учун уларнинг сўзи ва иши бир бўлиши амри маъруф. Таълимга ўргатиш керак, аммо тарбия қоидаларини бола кўпинча ўзи ота-она, ака ва ука, опа-сингил, устоз ва жамоага қараб ўрнак олиши билан ўзлаштирсин.
Саводхонлик, арифметика, астрономия, геометрия, тарих, табиятшунослик, шеърият, мусиқа, ҳуснихат ва тиллар ўргатилиши тарафдори бўлиб, ислом дини жисмоний тарбияга катта аҳамият беради. Бу ишда жисмоний тарбиянинг гимнастика, югуриш, кураш ва ҳарбий машқлар қилиш йўли билан, бола танасини соғлом, бақувват, меҳнат, ҳарбий ва бошқа ишларга лойиқ қилиб чиниктириш усулини асос қилиб олади. Ёш авлодни меҳнат фаолиятига тайёрлаши ва ҳар бир одам ўзи, оиласи ва Ватани учун ҳар томонлама мукаммал бўлиб ривожланиши кераклигини изоҳлаб беради.
Ислом дини худудимизга келгани заҳоти Ўрта Осиё халқининг шу жумладан, ўзбекларнинг таълим-тарбиясида янги назария ва амалиётлар пайдо бўлди. Ислом дини тавсия этган таълим-тарбия тизимида билимлилик, касбга эга, виждонийлик, худогўйлик, раҳм-шавқатлик, инсонпарварлик, ватанпарварлик, фидоийлик, ростгўйлик, меҳнатсеварлик, хушмуомалалик, интизомликкни шакллантириш ва ўстириш асосий ўринни эгалайди. Бунда таълим-тарбиянинг усуллари қуйидагилардан иборат бўлиши керак:
Амир Темур даврида Ўрта Осиёда ислом дини ва шу билан бирга таълим-тарбия ривожидан баҳраманд бўлди. Кўп мадраса ва масжидлар қурилди ва уларда аҳоли ўқиб бир неча фанларни ўзлаштиришга мувоффақ бўлди. Бу даврларда Шарқ мамлакатлари Эрон, Озарбайжон, Туркия, Афғонистон, Ҳиндистон билан бўлган иқтисодий ва маданий алоқалар ривожлантирилди. Узоқ ва яқин жойлардан билимли ва уддаброн болаларни янги ҳунарларга ўргатиш учун маҳоратли муаллим ва усталар таклиф қилинди. XVIII асрда Марказий Осиёда уч Бухоро амирлиги, Хива ва Қўқон хонликлар ҳукум сурди. Улар даврида ички ҳаёт, иқтисод, савдо, хунармандчилик, меъморчилик, маданият ва мусиқа ва шеърият санъати анча ривожланиб борди. Бу барча ишларга ёш мутахассислар кераклигини билган ҳукумрон доиралар ёшларни олдин мадраса ва масжидларда кейин ҳар бир болани хохиши ва интилиши бўйича у танланган устоз қўлига ўқитиш ва ҳунарга ўргатиш учун юборди. Устоз оиласида эса шу касб-ҳунар авлоддан авлодга ўтиб туриш анъанаси давом эттирилди. Хонликларда Россия, Хитой, Ҳиндистон, Эрон, Афғонистон билан савдо-сотиқ ишлари йўлга қўйилди. Буюк Ипак йўли ўн асрдан ортиқ давр мобайнида Хитойдан Европага ва Европадан Хитойга бораётган карвонларни ўтишини таъминлади. Карвонлар нафақат мол келтирар, балки янги ахборот, янги саноат ва маданият билан таништирарди. Ақлий салоҳияти кучли бўлган халқимиз тез орада порх, қоғоз, ипак ва бошқа матолар, деҳқончилик ва ҳарбий қурол, шиша, чинни-фарфор, пахта махсулотлари, янги таомлар ишлаб чиқариш, етиштириш ва тайёрлашини ўзлаштириб олди ва бу албатта янги саноатларни ташкиллаш ва ёш авлоднинг таълим-тарбиясига оид янги хунарлар ўргатишига туртки бўлди.
Шу билан бирга хоким ва бой фуқароларнинг фарзандлари чет элга таҳсил олиш, янги касб ва хорижий тилларни ўрганиш учун юборарди. Ҳар бир шунақа ўқишга бориб келган ёш йигит ўзи билан сиёсат, иқтисодиёт, маърифат ва маданиятга оид янги тасаввур, прогрессив демократик фикр ва ғояларни ўзлаштириб ўзбек халқининг турмуш тарзини енгиллаштириш ва ривожлантиришни ўзига мақсад қилиб қўяр эди ва зўравонликсиз бажаришга ҳаракат қилар эди.


ХУЛОСА
Қадимги давр мусиқий таълим ва тарбиянинг тур ва шаклларининг таркиб топиш ва ривожланишида ўзбек халқ мусиқа педагогикаси ҳали мактаб ва мақсадли ўқитиш бўлмаган, педагогика фан сифатида шаклланмаган даврдаёқ оила ва атрофдаги жамият орқали ёш болаларда ақл-идроқ, одоб-ахлоқ, меҳнатсеварлик, удда-буронлик, истеъдодлик, жисмоний ва руҳий саломатликка таяниш, жанговарлик, инсонпарварлик, меҳр-шиддатлилик, дўстлик хислатларини шакллантириш ва кучайтириш усуллари ҳаётий тажрибадан келиб чиқиб пайдо бўлди ва ривожланди.
Одамлар ўша пайтда ҳам билганки инсоният бу дунёда қолиши учун тинчлик, виждонийлик, инсонпарварлик, ҳалол меҳнат керак. Қадимги давр мусиқий таълим ва тарбиянинг тур ва шаклларининг таркиб топиш ва ривожланиши айнана ана шу олий жаноб фазилатларни қарор топишига хизмат қилди.

Download 44,18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: