Mundarija № Kirish

Demografik portlash	population explosion	демографическ ий взрыв
ijtimoiy-tarixiy tarakkiyotning qisqa bir davrida, muayyan mintaqa yoki mamlakatda va shuningdek, butun er yuzida tabiiy tug’ilish xisobiga aholi miqdorining nihoyatda tez ko’payishini anglatadi

Prognozlash	Forecasting	Прогнозирование	biror-bir xodisaning istiqbollarini maxsus ilmiy tadqiq etish. O’z predmetiga ko’ra tabiiy - ilmiy va prognozlash jarayonini tafovutlash qabul qilingan
10-mavzu. Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida
Ayniyat qonuni	The principle of equality	Принцип равенства	ma’lum bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan ayni bir fikr, ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda o‘z-o‘ziga tengligini ifodalaydi
Predikat	Predikat	Предикат	hukmning kesimi va ikkinchi tushunchasi
Sillogizm	Sillogism	Силлогизм	ikki yoki undan ortiq asoslardan yangi xulosa chiqarish
Etarli asos qonuni	Adequate fundamental law	Адекватный фундаментальн ый закон	fikrlashning isbotli, ishonarli bo‘lishini talab etuvchi mantiqiy qonun
Logika	Logica	Логика	grekcha “logike” so‘zidan olingan bo‘lib “so‘z”, “fikr”, “qonuniyat” ma’nolarini anglatadi. Arabcha “mantiq” so‘ziga mazmunan mos keladi
Norma	Norma	Норма	amalga oshirilish zarur bo‘lgan yoki

(me’yoriy qoida)			istisno qilinadigan hatti-harakatlarni bildiradi
11-Mavzu. Mulohaza. Xulosa chiqarish
Hukm	Judgment	вердикт	predmetga ma’lum bir xossaning, munosabatning xosligi yoki xos emasligini ifodalovchi tafakkur shakli
Hukmlarning modalligi	-	-	hukmlarda predikatning sub’ektga tegishli yoki tegishli emasligi haqidagi fikr qat’iy, kuchli (zaruriy) yoki qat’iy bo‘lmagan, kuchsiz (ehtimol) tasdiq yoki inkor shaklda ifodalanuvchi fikr
Tushuncha	The concept	Концепция	buyumlarning umumiy va muhim belgilarni inson ongida yaxlit aks ettiruvchi tafakkur shakli
Deduktiv xulosa chiqarish	Deductive conclusions	Дедуктивные выводы	umumiy predmetlarning mohiyatini o‘rganish orqali uning yakka, xususiy jihati haqida xulosa chiqarish
Induktiv xulosa chiqarish	Индуктивные выводы	Inductive conclusions	yakka, xususiy predmetlar mohiyatini o‘rganish orqali umumiy xulosa chiqarish.

Nozidlik qonuni	Закон	Law	ayni bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan, ikki o‘zaro bir-birini istisno qiluvchi (qarama-qarshi yoki zid) fikr bir vaqtda va bir xil nisbatda birdaniga chin bo‘lishi mumkin emasligini, hech bo‘lmaganda ulardan biri albatta xato bo‘lishini ifodalaydi
12-Mavzu. Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari
Argumentlar	Variable	Переменные	tezisning chinligini asoslash uchun keltirilgan hukmlar
Nazariya	Theory	Теория	ma’lum predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, g‘oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi fundamental umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni tushuntirish, oldindan ko‘rish imkonini beradigan ishonchli bilim.
Muammo	The problem	Проблема	javobi bevosita mavjud bilimda bo‘lmagan va echish usuli noma’lum bo‘lgan savol
Gipoteza	Hypothesis	Гипотеза	o‘rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini tushuntiradigan asosli taxmin tarzidagi bilim shakli
Javob	Reply	ответ	predmet haqidagi avvalgi bilimni qo‘yilgan savolga muvofiq holda aniqlashtiradigan, to‘ldiradigan yangi hukm (mulohazadan) iborat
Entimema	Entimema	Энтимема	asoslardan biri yoki xulosasi qoldirilib ifoda etilgan sillogizm

13-mavzu. “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati
Axloq	Ethics	Поведение	(arab. xulqning ko‘pligi; lot. moralis — xulq-atvor) — ijtimoiy ong shakllaridan biri, ma’naviy hayot hodisasi, ma’naviyat sohasiga oid tushuncha. Kishilarning tarixan tarkib topgan xulqatvori, yurish-turishi, ijtimoiy va shaxsiy hayotdagi o‘zaro, shuningdek, jamiyatga bo‘lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi barqaror, muayyan norma va qoidalar yig‘indisi.

Baxt	Happiness	Счастье	ma’naviy axloqiy tushuncha. Kishi o‘z faoliyati natijalaridan hayotda qo‘lga kiritilgan yutuqlaridan to‘la qoniqish, yashash tarzidan mamnunlik, muayyan maqsadga etganlik, orzu-umidning ushalishi, bearmonlik holati sifatida namoyon bo‘ladi
Burch		Обязанность	jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat
Oila	Family	Семья	kishilik jamiyatining ijtimoiy poydevoridir. Unda jismonan sog‘lom, ma’nan barkamol, axloqan pok va yuksak madaniyatli insonni voyaga etkaziladi. Oila hayotining asosiy maqsadi aholini qayta tiklash va bolalar tarbiyasidir
Ezgulik va yovuzlik	Humanism and evil	Гуманизм и зло	ma’naviy axloqiy tushunchalar orasidagi eng muhim juftliklaridir. Ezgulik insonni faoliyatning asl mohiyatini anglatadi – Tangri irodasining inson qalbidagi tajassumi sifatida namoyon bo‘ladi
Gedonizm	Hedonism	Гедонизм	(yunon. hedone – huzur–halovat, rohatlanish) etika nazariyasidagi axloqiy talablarni asoslash tamoyili bo‘lib, unga ko‘ra huzur-halovat keltiruvchi va azob uqubatdan qutqazuvchi narsa yaxshilik deb, azob– uqubat keltiruvchi narsa esa yomonlik deb ta’rif qilinadi.
14-Mavzu. Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni
Oila	Family	Семья	"oila" so’zi (familia) dastlabki mulk egasiga bo’ysunadigan shaxslar (bu shaxslar mulkining bir qismi hisoblangan; mulk egasining o’z bolalari, xotini, asir, sotib olingan yoki meros bo’lib o’tgan qullar ham hisobga kirgan) majmuini bildirgan
Nikoh	Marriage	Брак	Arabcha so‘z bo‘lib "Er - xotinlikning

yuridik (huquqiy) ravishda rasmiylashtirilgan oilaviy ittifoqi

Axloqiy qadriyatlar	Moral values	Моральные ценности	kishilarning xulq-atvorida asrlar davomida shakllangan o‘zaro munosabatlar, yurish-turish qoidalari: xushxulqlik, xushmuomalalik, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, halollik,pokizalik,ezgulik,mehnatsevarli k,insonparvarlik,vatanparvarlik
Diyonat			(arab. dindorlik, to‘g‘rilik, insof) Xudodan qo‘rqish, gunoh qilmaslik, savob ishlarni amalga oshirish, imonlie’tiqodli, sofdil va mard bo‘lish, diniy qonun-qoidalarga qattiq rioya etish, dindorlik, taqvodorlik, vijdon, insoflilik.
Kasbiy odob	Professionalism	Профессиональ ная этика	jamiyat tomonidan qabul qilingan ahloq qoidalarini kishilarning ixtisoslariga nisbatan amalda tatbiq qiluvchi aniq kasbiy burch, sha’n, or-nomus, qadrqimmat kabi xatti-harakatlarning majmui, umumiy axloqning kishilar kasb-koridagi o‘ziga xos ko‘rinishidir
15-mavzu. Axloqiy madaniyat va qadriyatlar
Axloqiy madaniyat	Ethical culture	Этическая культура	axloqiy tarbiyaga doir asarlar, qarashlar, g‘oyalar, ko‘nikmalar va ularga amal qilinishi
Axloqiy tafakkur	Ethical thinking	Этическое мышление	axloq masalalariga bag‘ishlangan fikrlar, qarashlar g‘oyalar, har bir insonnning axloqiy me’yorlar va qadriyatlarni anglash, ilmiy mushohada qilish jarayoni
Bioetika	Bioethics	Биоетика	hozirgi zamon etikasining muhim yo‘nalishlaridan biri. B. inson hayotini eng oliy axloqiy qadriyat sifatida qaraydi, shu bilan birga, inson hayotini saqlash muammosini – yaxshilik va yomonlikni farqlashning muhim mezoni, deb hisoblaydi
Mahalla	-	-	(arab tilidan, ma’nosi – jamoat, joy, makon, qishnichilik) – O‘rta Osiyo, xususan O‘zbekiston qududida X asrlardan boshlab mavjud bilganligi to‘g‘risida tarixiy manbalar guvohlik beradi