|
6.2- jadval.
Parametrlar
|
V
|
V
|
V
|
V
|
V
|
V
|
V
|
V
|
|
|
|
tajriba
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
hisoblash
|
|
0
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Xatolik, %
|
|
–
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.2.3. Presizion ikki yarimdavrli amplituda detektori.
6.3- rasm. Presizion ikki yarimdavrli amplituda detektorini o‘rganish sxemasi
O‘zgaruvchan tokda o‘rganish kirishdagi amplituda-modullangan kirish signali va detektirlangan chiqish signali shakllarini kuzatish, hamda chiqish signali pulsatsiyalar koeffitsienti ni aniqlashni o‘z ichiga oladi. Signallarni kuzatish to‘xtatilgan ossillogrammalarda qulay, ya’ni sxema bir oz ishlab turgandan so‘ng sxema ta’minotini uzib qo‘yish kerak. Chiqish signali dagi kuchlanish pulsatsiyalari maksimal qiymatini ossillogrammadan topish kerak ( 6.4- rasmda ko‘rsatilganidek kursorlardan foydalanib, ikki yonma-yon joylashgan minimum va maksimum va larni hisoblab). Pulsatsiya koeffitsienti quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
.
6.4- rasm. Amplituda detektori kuchlanishlari ossillogrammalari
S1 kondensatorning detektirlangan chiqish signaliga ta’sirini baholash uchun uni 1-tugun (Out)dan uzib, olingan ossillogrammani avvalgisi bilan taqqoslab ko‘rish kerak.
O‘zgarmas tokda tekshirish uchun V3 amplituda-modullangan signal manbasini sxemadan uzib, kirish In ga V2 o‘zgarmas kuchlanish manbasini ulash kerak. (Simulate/Analyses/) DC Sweep rejimida detektorning uzatish xarakteristikasini olish kerak, buning uchun quyidagi analiz parametrlari(Analysis Parameters)ni o‘rnatish kerak:
Source 1
Source VV2
Start value -1 V
Stop value 1.01 V
Increment 0.01 V
(chiqish tuguni– 1). Kursorlarni va DC transfer characteristic jadvalini ishga solib, kirish kuchlanishlarining manfiy ( V) va musbat ( V) qiymatlarida uzatish xarakteristikasining nishabi (krutizna)ni o‘lchash kerak.:
; ;
Bu ma’lumotlarni, hamda ning qiymatini 6.3- jadvalga kiritish kerak.
6.3- jadval.
Parametrlar
|
, %
|
|
|
tajriba
|
|
|
|
hisoblash
|
|
|
|
Xatolik, %
|
|
|
|
6.3. O‘lchash hisoblari
6.3.1. Kuchaytirgich-cheklagich.
Uzatish xarakteristikasi ikki sinish nuqtalari koordinatalari hisoblansin:
; ; ; ,
Bu yerda i – VSS i VDD manbalarning tayanch kuchlanishlari; – U1, R1… R3 invertirlovchi chiziqli kuchaytirgich kuchaytirish koeffitsienti.
6.3.2. Kesma-chiziqli o‘zgartirgich.
Uzatish xarakteristikasi tugunlari nuqtalarining koordinatalari hisoblansin:
; ; ;
; ;
,
bu yerda V – VDD manba kuchlanishi; V.
Shu ma’lumotlar asosida kesma-chiziqli egri chiziqning to‘g‘ri chiziqli kesmalari nishabi (krutizna) aniqlanadi ( ):
; ; .
6.3.3. Presizion ikki yarimdavrli amplituda detektori.
Detektirlangan kuchlanish pulsatsiyalari koeffitsienti, hamda uzatish xarakteristikasi bo‘g‘inlari nishabi (krutizna) hisoblanadi:
; ; ,
bu yerda – tayanch chastota (Carrier Frequency–V3 generator parametri); ( ) – S1 kondensator razryadi vaqt doimiysi (D1 va D3 diodlar yopiq paytida S1 kondensator R2 yoki R4 qarshiliklar va mos ravishda D2 yoki D4 diodlar orqali razryadlanadi).
6.4. Nazorat savollari:
1. Kuchaytirgich-cheklagich nima vazifalarni bajaradi?
2. KLP nima?
3. Amplituda detektori qaerlarda qo‘llaniladi?
6.5. Hisobot mazmuni:
* ishdan maqsad;
* nochiziq qurilmalar sxemalari;
* qurilmalar parametrlarini hisoblash;
* tajriba va hisoblash natijalari jadvali;
* uzatish xarakteristikalari grafiklari;
* xulosa.
7- amaliy ish
O‘ZGARMAS KUChLANISh STABILIZATORLARI
Ishdan maqsad: o‘zgarmas kuchlanish stabilizatorlari prinsiplari va sxemotexnikasini o‘rganish; stabilizatorlar xususiyatlari va parametrlari to‘g‘risida bilimga ega bo‘lish; ikkilamchi ta’minot manbalarini o‘rganishda ko‘nikmalar olish.
7.1. Boshqarish sxemalari
7.1.1. Tekshiruv ob’ektlari :
* SN-P ( 7.1- rasm) – musbat kuchlanishli kompensatsion stabilizator;
* SN-O ( 7.2- rasm) – manfiy kuchlanishli kompensatsion stabilizator.
7.1.2. Sxema elementlari:
* Q1 – kuchaytirgichning chiqish kaskadi, bir vaqtning o‘zida stabilizatorning o‘zgartiruvchi elementi;
* Q2 – emitter qaytargich povtoritel; chiqish kaskadi uchun tok kuchaytirgichi;
* Q4…Q11, R7…R15 – kuchaytigichning kirish balans (differensial) kaskadi;
** Q8, Q9, R9, R10 – kirish emitter qaytargichlari; ular balans kaskad kirish qarshiligini oshirishga xizmat qiladi (R9 i R10 qarshiliklar Q9 va Q8 tranzistorlar emitterlari toklarini oshiradi, buning natijasida emitter qaytargichlar kuchlanishlari uzatish koeffitsientlari oshadi);
** Q6, Q7, R11, R12 –balans kaskadning aktiv yuklamasi (Q7, R11 – tok generatori; Q6, R12 – Q7 uchun siljish zanjiri);
** Q10, R13 – Q4, Q5 tranzistorlar emitterlari zanjiridagi tok generatori;
** Q11, R14, R15 – Q10, R13 tok generatori uchun siljish zanjiri;
* Q3, R6 –kuchaytirgich (stabilizator) chiqishini qisqa tutashuv (kz)dan himoya qiluvchi sxema;
* R16 – Q5 kollektori zanjiridagi qarshilik; kuchaytirgichning sho‘garmas tok bo‘yicha barqarorligini oshiradi.
7.1.3. Kuchaytirgich parametrlari:
7.1-r.dagi sxema 7.2-r.dagi sxema
* kuchaytirish koeffitsienti – ; ;
* chiqish qarshiligi – Om; Om;
* ta’minot manbaining ishtirok koeffitsienti-
; ;
* kirish qarshiligi – kOm; kOm.
6.1.4. Tashqi (kuchaytirgichga nisbatan) elementlar:
* D1, R1 – doimiy kuchlanish parametrik stabilizatori; kuchlanish etalon (tayanch) manbai;
* R2, R3 – manfiy qayta aloqa zanjiri;
* R5 – stabilizator chiqishiga ulangan tashqi yuklama ekvivalenti;
* V1 – o‘zgarmas kuchlanish manbai; stabilizator iste’mol manbai (7.1-rasmdagi sxemada V; 7.2- rasmdagi sxemada V);
* V2 – o‘zgarmas kuchlanish manbai; stabilizator chiqish qarshiligini o‘lchash uchun ishlatiladi (u stabilizator ishiga xalaqit bermaydi).
7.1- rasm. Musbat kuchlanishli stabilizator
7.1.5. O‘lchov asboblari:
* U1 – o‘zgarmas tok ampermetri; R5 yuklama (nagruzka)da tokni o‘lchash uchun ishlatiladi;
* U2 –o‘zgarmas tok voltmetri; stabilizator chiqishidagi kuchlanishni o‘lchash uchun ishlatiladi;
* U3 – o‘zgarmas tok voltmetri; D1 stabilitrondagi tayanch kuchlanishini o‘lchash uchun ishlatiladi.
7.2. Eksperimental izlanishlar
7.2.1. O‘zgarmas tokda tekshirish.
Sxema ta’minotini yoqib, chiqish o‘zgarmas kuchlanishini, parametrik stabilizator kuchlanishini va yuklama (nagruzka) tokini o‘lchansin. Stabilizator chiqishini qisqa tutashuv (kz)dan himoya qilish sxemasi ishini tekshirilsin, buning uchun R5 qarshilik kattaligini nolga yaqin qiymatgacha kamaytiriladi ( o‘lchov birligini pOhm qiymat qilib o‘rnatilsin), qisqa tutashuv toki o‘lchansin.
7.2.2. Kuchlanish bo‘yicha nobarqarorlik koeffitsientini o‘lchash.
Sxema o‘chiq paytida R5 yuklama qarshilik qiymatini avvalgi holatiga keltirilsin analiz (Simulate/Analyses/) DC Sweep rejimi yoqilsin va quyidagi ko‘rsatmalar o‘rnatilsin:
DC Sweep Analysis
Analysis Parameters Output variables
Source 1 Selected variables for analysis
Source VV1 All variables
Start value 13.5 V $1
Stop value 16.5 V
Increment 0.5 V,
ya’ni (V1) iste’mol manbai chetlashishi V deb olinsin va kuchlanishi o‘zgarishi tekshirib turiladigan chiqish tuguni (1) ko‘rsatilsin (ya’ni aniqlanadigan tugun). Shundan keyin Simulate analiz rejimini o‘rnatish uchun sichqonchaning tugmachasi bosilsin.
grafik maydonida (View/ Show/Hide Grid) koordinata to‘rini va (View/Show/Hide Cursors) kursorlari o‘rnatilsin. Ikkala kursorni eng chekka qarama-qarshi holatlarga siljitib, DC transfer characteristic jadvalidan i lar hisoblansin, so‘ngra kuchlanish bo‘yicha nobarqarorlik koeffitsientining eksperimental qiymati hisoblansin
,
bu yerda i – mos ravishda i larning absolyut qiymatlari.
7.2- rasm. Manfiy kuchlanishli stabilizator
7.2.3. Stabilizator chiqish qarshiligini o‘lchash.
Chiqish qarshiligi sxemaga R5 yuklama bilan V2 yordamchi o‘zgarmas kuchlanish manbaini stabilizator chiqishiga ulanganda va V2ning qiymati o‘zgartirilganda chiqish kuchlanishining og‘ish kattaligi bilan baholanadi.
ning belgilangan chetlashishida o‘zgarishi xuddi 7.2.2-punktdagi tartibga o‘xshash bo‘ladi, faqat analiz parametrlari boshqa bo‘ladi ( chiqish tugunining raqami bundan mustasno):
DC Sweep Analysis
Analysis Parameters
Source 1
Source VV2
Start value 0 V
Stop value 1 V
Increment 0.1 V.
grafikdan va lar qiymatlari aniqlanib, stabilizatorning chiqish qarshiligi hisoblanadi:
,
Bu yerda i – mos ravishda i larning absolyut qiymatlari.
7.3. Tekshirish hisoblashlari
Stabilizatora parametrlari hisobi kuchaytirgich, iste’mol manbai, qarshiliklar parametrlari ma’lum, kuchlanish V bo‘lganida, hamda D1 stabilitron o‘lchangan kuchlanishi bo‘lganida olib boriladi:
; ; ; .
Izlanishlar ikki stabilizatorlar sxemalari bilan olib borilgani uchun o‘lchash natijalari va hisoblar 7.1- jadvalga o‘xshash ikkinchi jadvalga ham to‘ldiriladi.
7.1- jadval.
Parametrlar
|
, V
|
, V
|
|
, Om
|
, mA
|
tajriba
|
|
|
|
|
|
hisoblash
|
–
|
|
|
|
|
Xatolik, %
|
–
|
|
|
|
|
7.4. Nazorat savollari:
1. Stabilizatorning vazifalari nimalardan iborat?
2. Stabilizatorlarning qanday parametrlarini bilasiz?
3. Stabilizator iste’mol tokini qanday oshirish mumkin?
7.4. Hisobot mazmuni:
* ishdan maqsad;
* kompensatsion stabilizator prinsipial sxemasi;
* stabilizator parametrlari hisobi;
* tajriba va hisoblashlar jadvallari;
* xulosa.
Multisim dasturi yordamida bajariladigan amaliy ishlar
Bipolyar (ikki qutbli) tranzistorlar xususiyatlarini, volt amper-xarakteristikalarini, parametrlarini, tranzistorlardan tuzilgan qurilmalarni o‘rganish, yarim o‘tkazgichli asboblarni o‘rganishda ko‘nikmalar hosil qilish.
Bipolyar tranzistor volt-amper xarakteristikalari (VAX)ni o‘rganish sxemasi.
Bipolyar tranzistorda yig‘ilgan bir kaskadli kuchaytirgich sxemasi.
Kuchaytirish koeffitsienti va kirish qarshiligini o‘lchash sxemasi ,
koeffitsienta usileniya i issledovaniya AChX
PChKda kuchlanish kuchaytirish koeffitsientini aniqlash sxemasi.
TChK sxemasida chiqish qarshiligini o‘lchash
Integrallovchi kuchaytirgich sxemasi.
Differensiallovchi kuchaytirgich sxemasi.
Kuchaytirgich-cheklagichni o‘rganadigan sxema .
Kesma-chiziqli o‘zgartirgich.
Presizion ikki yarimdavrli amplituda detektorini o‘rganish sxemasi
Musbat kuchlanishli stabilizator
Manfiy kuchlanishli stabilizator.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
