Mullit, kvarts minerallarining mineralogik tarkibi va tuzilishi. Mullit AhOSi2 Al2 O12 (заьоз х2 Si02 ) u rombik singoniyada kristallanadi

Mullit, kvarts minerallarining mineralogik tarkibi va tuzilishi.
Mullit - AhOSi2 Al2 O12 (ЗАЬОз х2 Si02 ) u rombik singoniyada kristallanadi.
Kristallari prizma va igna shaklida boladi.(lrasm) Tabiatda sof holda kamdan-eam uchraydi.Kopincha chinni va boshqa silikat materiallar tarkibida uchraydi. Y oruglik nurini sindirish korsatkichisi Np =1,642
Ng =1,644. Mullit mineralini tarkibida aralashma sifatda F 2O3 va TiO2 uchraydi. Bu holda TiO₂ miqdori 1,12% bolsa mullitni kristalloptikaviy hususiyati ham ozgaradi, ya’ni nur sidirish koeffitsienti Np =1,653:
Ng =1,672 teng boladi.Mullit sof holatda rangsiz boladi lekin uni tarkibida rang beruvchi oksidlar F 2O3 va TiO2 mavjud bolsa , ularning miqdoriga qarab rangi ham pushti yoki qizil rang boladi.Kristallari har hil tovlanadi.


a b



1-rasm. a-kaolinitni qizdirib хosil qilingan mullit kristalli, b- mullit mineralining igna shakldagi kristallari.
Kvarts minerali magmatik jins hosil qiluvchi minerallar gruppasiga kiradi. Kvarts SiO2 tog jinslarining tarkibida (kaliyli shpatlardan keyin) juda keng tarqalgan mineral bolib, jins hosil qiluvchi minerallarning 12%gacha yaqinini tashkil etadi.
Kvartsning ikki turi mavjud: past temperaturali 6 □-kvarts va yuqori temperaturali Я-ППkvarts. Solishtirma ogirligi 2,62. Optik xususiyati musbat. Ng=1,553; Np=1,544; Ng- Np= 0,009. Past temperaturali б-kvarts odatda prizmatik kristallar hosil qiladi, bular granit va boshqa magmatik tog jinslardagi darzliklar va miarol boshliqlarida paydo boladi. YUqori temperaturali ЯП-kvarts koprok bipiramidal kristallar hosil qiladi. U kvarts - porfir, liporit kabi otqindi (effoziv) jinslarda kop boladi. □ 6 -kvartslar kopincha ЯП D-kvartsga aylangan holda ham uchraydi. Gibson (1928 y.) va boshqa olimlarning tekshirishlariga kora 6-kvartsningD Я D-kvartsga aylanish temperaturasi chuqurlikning va bosimni osishi bilan kopayib boradi.
Porfirli jinslarda kvartsning romboedr tomonlari taraqqiy etgan va burchaklari yumaloqlangan kristallari vujudga keladi. Kristtallografik shakllar ba’zan aplit va granulitlar kabi er osti (entruziv) tog jinslarida ham uchrab qoladi.
Kvarts chiganoqsimon sinadi va kopincha moylaganday yaltiraydi. Ajralish tekisligi yoq, biroq ajralish darzliklari uchraydi. Rangsiz, kulrang, ba’zan havorang yoki kizil, masalan, granitlarda. Suyuqlik yoki gaz pufakchalariga boy. Sinish korsatkichi Kanada balzamidan bir oz yuqoriroq. Optik oqlarga kondalang kesimlari yogma nurlarda krestsimon qora shakl hosil qiladi. Hamma vaqtda hamma kvarts donasi birdaniga sonmaydi. Mikroskop stolchasi aylantirilganda, sonish donaning bir tomonidan ikkinchi tomoniga tolqin kabi asta kochadi. Agar tog jinsi juda kuchli ravishda ezilgan bolsa, kvarts parchalanadi, bunda har bir singan parcha ozicha ochib yoruglasha beradi va kvartsda mozaikali struktura vujudga keladi.
Kvarts shliflarda dala shpatlariga va kordieritga oxshaydi. Kvarts bu minerallardan sinish korsatkichining anchagina yuqoriligi, ajralish chizigi yoqligi, bir oqliligi hamda ikkalamchi minerallardan holiligi bilan farq qiladi. Kordierit kopincha kokimtir, rangli va pleoxroik halqalar bilan qurshalgan boladi. Kvarts juda ham kop jinslarda uchraydi.
Kvarts bir necha modifikatsiyalarga ega: xaltsedon, opal, tridimit, kristobalit, kvartsin, lyussatit, leshatelerit, koesit, stishovit.