мукаммал бозор ва монополия. Бозор тузилмаси. Мукаммал рақобат: тавсифи ва асосий белгилари

Нарх - бу бозор тили, унинг сигнал тизими. Бозор иқтисодиёти шароитида нархлар тизими асосий ташкилотчи куч ролини ўйнайди. Нарх сотувчи (ишлаб чиқарувчи) ва харидор (истеъмолчи) учун асосий мезондир. Нархнинг ошиши - бу ишлаб чиқаришни кенгайтириш учун сигнал, нархнинг пасайиши нарх эса - бу ишлаб чиқаришни камайтириш учун сигналдир. Тадбиркорларнинг пайдо бўлган стихияли ҳаракати озми-кўпми мақбул иқтисодий мутаносибликларнинг ўрнатилишига олиб келади.Бозорни тартибга солиш функцияси энг муҳим ҳисобланади. Бу бозорнинг иқтисодиётнинг барча соҳаларига таъсири билан боғлиқ.
Рақобат - бу товарларни ишлаб чиқариш, сотиб олиш ва сотиш учун энг яхши шароитлар учун бозор иқтисодиёти иштирокчилари ўртасидаги рақобат. У талаб ва таклифнинг ўзаро таъсирини таъминлайдиган, бозор нархларини мувозанатлаштирадиган куч сифатида майдонга чиқади. У ўз маҳсулотини юқори нархда сотмоқчи бўлган сотувчилар орасида юз беради. Бозор механизмининг ўзига хос хусусияти шундаки, унинг ҳар бир элементи нарх билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, талаб ва таклифга таъсир қилувчи асосий восита бўлиб хизмат қилади. Хусусан, талаб нарх билан тескари, таклиф билан тўғри боғлиқ. Маҳсулот нархининг ошиши билан унга талаб, камаяди ва аксинча. Нархнинг ошиши эса маҳсулот таклифини оширади ва аксинча.
Нархлар орқали талаб ва таклиф бир-бирига ва тўғридан-тўғри таъсир қилади, яъни, талаб таклиф учун, таклиф эса талаб учундир. Масалан, бозорга янги юқори сифатли товарларни етказиб бериш ҳар доим уларга бўлган талабни рағбатлантиради ва айрим товарларга бўлган талабнинг ўсиши пировардида ушбу товарларга таклифнинг ошишини талаб қилади.
Шундай қилиб, бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар ўзларининг иқтисодий фаолиятида бозор параметрларини бошқарадилар, улардан энг муҳими талаб, таклиф, мувозанат нархидир. Бу бозор муносабатларининг ядроси, бозорнинг асосий қисмидир.
Ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар, сотувчилар ва харидорларнинг иқтисодий мавқеи кўплаб омиллар таъсирида ўзгариб турадиган бозор шароитларига боғлиқ. Бундай ҳолда, талаб ва таклиф ўртасидаги маълум нисбат жуда муҳим рол ўйнайди. Чунки,бу кўпинча сотувчилар ва харидорларнинг тақдирини олдиндан белгилаб беради.
Энди биз нарх ва рақобат тушунчаларни кенгроқ кўриб чиқамиз. Нарх - бу эвазига сотувчи товар бирлигини ўтказишга (сотишга) тайёр бўлган пул миқдори. Аслида нарх - бу маълум бир товарни пулга алмаштириш коэффициенти.Нарх - бу асосий иқтисодий категория.Ихтиёрий равишда товар айирбошлашда нисбатлар (нисбат) қиймати деб аталади. Шунинг учун нарх - бу товар бирлигининг пул билан ифодаланган қийматидир. Нархнинг моҳияти унинг вазифаларида намоён бўлади.
Бозор иқтисодиёти шароитида нарх бир қатор вазифаларни бажаради:

1.