Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan

Firma (korxona) turlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xususiy firmalar 
 
Shirkat firmalar 
 
Davlat 
korxonalari 
 
Aralash 
firmalar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mas‘uliyati 
cheklanmagan 
jamiyat 
 
Mas‘uliyati 
cheklangan 
jamiyat 
 
-qо‗shma korxonalar 
-konsern 
-konsorsium 
-konsessiya 
-kooperativ 
 
-kartel 
-sindikat 
-venchur 
-ijara  
-konsalting 
-injiniring 
 
 
 
 
Aksiyadorlik 
jamiyatlari 
 
Korporatsiya-lar 
 
4-chizma. Firma (korxona) turlari 
 
Shirkat firma bir necha sohibning mulkini birlashtirish va tadbirkorlikdan olinadigan foydani 
baham kо‗rishga asoslangan sherik-chilik korxonasidir.  
Shirkat firmalarining ikki turi mavjud: 
- mas‘uliyati cheklanmagan jamiyatlar; 
- mas‘uliyati cheklangan jamiyatlar. 
Mas‘uliyati cheklanmagan jamiyatlar ikki yoki undan kо‗proq kishilar-ning mulki asosida yuzaga 
keladi. Sheriklarning dastlabki mulki firmaning ustav kapitali deyiladi.  Bu kapitalga har bir sherik 
о‗z  hissasini  qо‗shadi.  Ular  ustav  fondiga  qancha  pul  qо‗ysa,  shu  hissaga  binoan  foyda  olishadi. 
Bordi-yu  firma  sinsa,  sheriklar  zararni  hamjihatlikda  kо‗taradi,  ya‘ni  bir  sherik  boshqasining 
javobgarligini ham zimmasiga oladi. 
Shirkat  a‘zolari  о‗rtasida  tuzilgan  bitim  shirkatning  huquqiy  asosi  hisoblanadi.  Bu  bitim 
quyidagi bandlarni о‗z ichiga oladi: 
- har bir hamkorning vakolatlari; 
- bitimning muddati; 
- har bir vakilning umumiy ishga qо‗shgan ulushi; 
- daromadlar va yuz berishi mumkin bо‗lgan zararlarni  о‗zaro bо‗lish yо‗l-yо‗riqlari; 
- uyushma mablag‗laridan har bir hamkorning olishi mumkin bо‗lgan aniq va belgilangan pul 
hajmi; 
- uyushmada amalga oshirish zarur bо‗ladigan moliyaviy ishlar tartibi; 
- yangi hamkorni qabul qilish tartibi; 
- shirkatni tarqatib yuborish tartibi. 
Shirkatga  davlat,  kooperativ,  jamoa  va  boshqa  tashkilotlar,  shuningdek,  xorijiy  tashkilotlar 
va fuqarolar ham qonun yо‗l qо‗ygan hollarda a‘zo bо‗lishi mumkin. 
Mas‘uliyati  cheklangan  shirkat  firmalarning  ustav  fondi  faqat  ta‘sischilar  mablag‗  (aksiya)lari 
hisobiga  barpo  etiladi.  Jamiyat  qatnashchilari  о‗zlarining  qо‗shgan  ulushlari  doirasida  javobgar 
bо‗ladi. Shirkat о‗z faoliyati uchun ustav fondi miqdorida javobgar hisoblanadi. 
Mas‘uliyati cheklangan shirkat firmalar nomiga  «limited» sо‗zi qо‗shiladi, bu inglizcha sо‗z 
bо‗lib, «cheklangan» ma‘nosini bildiradi. 

---

 
38 
Mas‘uliyati  cheklangan  firmaning  bir  qator  turlari  mavjud.  Ularning eng keng tarqalgan shakli 
aksiyadorlik  jamiyatlari  va  korporatsiyalardir.  Aksiyadorlik  jamiyatlarini  tuzish  va  faoliyatini  tashkil 
qilish  tartibi  О‗zbekiston  Respublikasining  «Aksiyadorlik  jamiyatlari  va  aksiyador-larning 
huquqlarini  himoya  qilish  tо‗g‗risida»gi  qonunda  ifodalangan.  Ushbu  qonunning  2-moddasiga 
muvofiq: